150. rocznica wybuchu powstania styczniowego. Wykład profesora Janusza Farysia

Geneza, przebieg największego polskiego zrywu narodowowyzwoleńczego oraz jego późniejsze konsekwencje były przewodnim tematem wykładu wygłoszonego 21 lutego 2013 roku. Gościem spotkania był wybitny historyk, znawca problematyki wojskowości profesor Uniwersytetu Szczecińskiego Janusz Faryś.

Blisko 100 osobowa grupa w większości uczniów i studentów gorzowskich uczelni wyższych wysłuchała prelekcji poświęconej powstaniu styczniowemu. Profesor obszernie omówił wydarzenia poprzedzające jego wybuch. Wskazał na sprzyjające uwarunkowania międzynarodowe (klęskę Rosji w wojnie krymskiej) oraz napiętą sytuację wewnętrzną w Królestwie Polskim (pacyfikacje patriotycznych manifestacji, przymusowy pobór rekruta do wojska, tzw. „brankę”). Przedstawił rozdźwięk panujący między ugrupowaniami sprzyjającymi i przeciwnymi powstaniu ("czerwonych" i "białych"), nieudolność dowódczą dyktatorów Ludwika Mierosławskiego i Mariana Langiewicza oraz brak koordynacji działań zbrojnych na terenach objętych walkami (ziemie zaboru rosyjskiego i Litwy). Lokalizacja starć do partyzanckich potyczek źle uzbrojonych oddziałów z przeważającymi siłami rosyjskimi, obojętność państw zachodnich jak również dekret cara Aleksandra II z 2 marca 1864 roku uwłaszczający polskich chłopów to główne, wymienione przez profesora determinanty, które złożyły się na ostateczną klęskę powstania.

Ostatnie fragmenty wystąpienia gość poświęcił omówieniu skutków jego upadku (zniesienie autonomii Królestwa, zsyłki na Sybir, wzmożona rusyfikacja) jak również późniejszej mitologizacji walk z lat 1863-64 zwłaszcza w kręgu polityków związanych z Józefem Piłsudskim i sanacją.

Godzinny, niezwykle interesujący wykład zamknęła dyskusja. Liczne pytania zainteresowanych m.in. o postawę Watykanu i papieża Piusa IX wobec powstania, jak również politykę kanclerza Prus Otto von Bismarcka względem uciekinierów z zaboru rosyjskiego opatrzone zostały wyczerpującym komentarzem prelegenta.