Wendland Wojciech: “Trzy czoła proroków z matki obcej” : myśl historyczna Tatarów polskich w II Rzeczypospolitej

Wendland Wojciech: "Trzy czoła proroków z matki obcej" : myśl historyczna Tatarów polskich w II Rzeczypospolitej. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, cop. 2013. – 326 s. ; 24 cm.

Spis treści:

WSTĘP
Rozdział I: U ŹRÓDEŁ DZIEJOPISARSTWA TATARÓW POLSKICH
Idee modernizmu tatarskiego w XIX stuleciu i na przełomie wieków XIX i XX
1. Szihabuddin Mardżani i podstawy modernizmu tatarskiego
Pogląd Mardżaniego na społeczną funkcję nauki i oświaty
Teoria i praktyka historiograficzna Szihabuddina Mardżaniego
Metoda krytyczna w historiografii
Filozofia historii
2. Teoria historycznego "zbliżenia" Ismaiła Beja Gaspyrały
Filozofia społeczna. "Nowa Metoda" – dżadidizm
Założenia poznawcze w myśli historycznej Gaspyrały
Dzieje "zbliżenia" powszechnego
Znaczenie sefardyjskiej teorii noahidzkiej
Obraz Tatarów w historiografii polskiej od końca XVIII stulecia do przełomu XIX i XX wieku
1. Uwagi wstępne
2. "Tatar" – historyków rozważania wokół "zaklętego" pojęcia
3. Tatarzy i "duch" Azji
4. Rosja "inkarnacją ducha" tatarskiego i azjatyckiego
5. Tatarzy a "duch" europejski, czyli polski
Osadnictwo Tatarów na ziemiach polsko-litewskich
Społeczność Tatarów – struktura i status prawny
Tradycje tolerancji contra fanatyzm
"Wnarodowienie" Tatarów?
6. Historycy polscy wobec Tatarów – typologia postaw
Wizja dziejów Macieja Tuhana-Baranowskiego
1. Model praktyki dziejopisarskiej Tuhana-Baranowskiego
2. Dzieje "tatarskiego Orientu"
3. Historia "narodu litewsko-tatarskiego"
4. Społeczność Muślimów Litewskich
5. Podsumowanie
Rozdział II: ŚRODOWISKO HISTORYKÓW TATARSKICH I JEGO DOROBEK W II RZECZYPOSPOLITEJ
Wokół kluczowych kategorii poznawczych
1. "Środowisko historyczne"
2. "Historyk"
3. "Proces psychologicznego i historycznego odzyskiwania przeszłości"
Historyczny aspekt organizacji tatarskiej refleksji historycznej
Program tatarskich badań nad przeszłością
1. Postulaty myśli krytycznej
2. Porządek socjopolityczny
3. Od "rewindykacji" po "insurekcję": spadkobiercy tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego i sukcesorzy Złotej Ordy
Infrastruktura historiografii tatarskiej w II Rzeczypospolitej
1. Meandry instytucjonalizacji: "Rocznik Tatarski" contra "Życie Tatarskie"?
2. Materialne podstawy pracy tatarskich historyków
3. Ośrodki geograficzne tatarskich badań nad przeszłością
Oblicza historyków tatarskich
1. Jakościowa charakterystyka zbiorowości
2. Społeczno-kulturowy obraz środowiska. Historia jako przepowiednia, historyk jako prorok
Modelowy wizerunek historyka tatarskiego: "intelektualista" czy "wojownik"?
1. Ten, który umiłował naukę
2. Krymski Rycerz
Problem języka w tatarskiej literaturze i myśli historycznej
Podsumowanie: historyk tatarski jako "stwórca świata"
Rozdział III: OBRAZ DZIEJÓW W MIĘDZYWOJENNEJ MYŚLI HISTORYCZNEJ TATARÓW POLSKICH
Zarys problematyki tatarskiej w polskiej historiografii II Rzeczypospolitej
1. O rozwój studiów nad dziejami Tatarów
2. Z dziejów stosunków polsko-tatarskich
3. "Na maszkary czyniąc Cygany, Tatary, by prawym Polakiem został"
4. Podsumowanie
U podstaw historiozofii Tatarów polskich
1. Wokół kluczowych zagadnień badawczych
2. Nowa era w dziejach ludzkości
3. Ku wspólnocie powszechnej rodzaju ludzkiego
4. Podsumowanie
Historia islamu i tolerancji w myśli Tatarów polskich
1. Założenia badawcze i uwagi teoretyczne
2. Religia jako zagadnienie poznawcze w historiografii tatarskiej
3. Tatarzy polscy a Wschód muzułmański
Islam w Polsce. Z dziejów tolerancji i nietolerancji
Dzieje wspólnot muzułmańskich na świecie
Islam a Europa
4. Podsumowanie
Dzieje walk o niepodległość a idea polskości w tatarskiej myśli historycznej
1. Związek pojęciowy "polskość-niepodległość" w dziejopisarstwie
2. Wymiar empiryczny
Szlakiem dzielnych wojowników
Drogą jawną i publiczną
3. Wymiar normatywny
Rycerz
Konspirator
Tatar – polski patriota
4. Podsumowanie
Historycy tatarscy wobec Sienkiewiczowskiej wizji dziejów
1. Zagadnienie "Trylogii" w humanistyce polskiej 1. połowy XX stulecia
2. Problem insurekcji tatarskiej w XVII-wiecznej Polsce
Wokół pojęcia "Lipkowie"
Azja Tuhajbejowicz – ethos zapomnianego bohatera
Kulturowe, polityczne i społeczno-ekonomiczne tło insurekcji
3. Ku "wieczystemu sojuszowi" Polski z Tatarami
4. Podsumowanie: Sienkiewicz – z tatarskiego rodu?
Idea aliażu antropologicznego
Wobec dostojnego majestatu przeszłości
Historia powszechna w myśli Tatarów polskich
1. Krym – u źródeł kultury świata
Pierwotna harmonia
W ruinach świątyni pokoju i postępu
2. Wobec konfliktu żydowsko-arabskiego w Palestynie
Uwagi semantyczne
Metafora "pustki"
Metafora "pełni"
Meandry dialogu
3. Podsumowanie
Rozdział IV: DZIEJOPISARSTWO TATARÓW POLSKICH NA TLE WSPÓLNOT HISTORIOGRAFICZNYCH INNYCH GRUP NARODOWOŚCIOWYCH II RZECZYPOSPOLITEJ
Wprowadzenie
Ukraińska historiografia
Dziejopisarstwo Żydów polskich
Środowisko historyków niemieckich
Myśl historyczna Górali kaukaskich
Wspólnota historiograficzna Karaimów
Podsumowanie
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
INDEKS NAZWISK