Wykłady o Poliglocie norymberskiej i Janie Danielu Janockim w gorzowskiej książnicy

Dnia 12 maja 2015 roku, w ramach Ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek, w gmachu książnicy im. Zbigniewa Herberta przy ul. Sikorskiego 107 odbyło się spotkanie z Krzysztofem Bandołą-Skierskim – pracownikiem Biblioteki Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Warszawie oraz Zdzisławem Linkowskim – znanym gorzowskim historykiem i regionalistą. Prezentowane tematy to kolejno: Poliglota norymberska oraz życie i dzieło Jana Daniela Janockiego, a zatem coś dla religioznawców i historyków, językoznawców i bibliofilów, ale przede wszystkim – bo takie było założenie organizatorów – dla ludzi kochających książki. Wykład o Poliglocie norymberskiej poprzedził film o Bibliotece Synodu, działającej od lat 80. przy ul. Solidarności 74 w Warszawie, po której przewodnikiem był jej kurator, a nasz gość, Krzysztof Bandoła-Skierski. Zbiory biblioteki, której zawikłana historia sięga XVIII wieku, liczą ok. 30 tysięcy woluminów. Główny trzon tematyczny zbiorów to książki z zakresu teologii ewangelickiej, publikacje historyczne poświęcone historii reformacji w Polsce i dziejom Kościoła ewangelicko-reformowanego, ale także czasopisma, fotografie i bogate zbiory mediateki dotyczące działalności nurtu ewangelicyzmu reformowanego we współczesnej Polsce. W zasobach biblioteki, obok wielu cennych woluminów, znajduje się około ośmiu metrów bieżących Biblii, do najcenniejszych jednak jej skarbów należą Biblia brzeska z 1563 roku (znanej też jako „pińczowska” lub „Radziwiłłowska”)i właśnie Poliglota. „Poliglota” (od gr. polýglōttos – „wielojęzyczny”) to wielojęzyczne wydanie Pisma Świętego, obejmujące tekst w kilku, umieszczonych w kolumnach obok siebie, wersjach językowych, zarówno oryginalnych, jak i tłumaczonych, służących głównie celom krytyki tekstu. Za pierwowzór takiego wydania należy uznać Hexaplę, której autorem jest Orygenes. Prezentowana przez Krzysztofa Bandołę-Skierskiego wersja to Poliglota norymberska Eliasa Hutteraz 1595 roku. Dzieło to zawiera kompletny tekst Ewangelii – Mateusza, Marka, Łukasza i Jana – w dwunastu językach: angielskim, czeskim, duńskim, francuskim, greckim, hebrajskim, hiszpańskim, łacińskim, niemieckim, polskim, syryjskim i włoskim. Tekst w języku polskim to przedruk Ewangelii św. Mateusza i Ewangelii św. Marka ze wspomnianej już Biblii brzeskiej. Co ciekawe, każda Ewangelia zawiera osobną numerację. Poliglota norymberska, co z mocą podkreślił prelegent, nie zawiera błędów merytorycznych, a żmudna praca nad jej powstaniem, nad przetłumaczeniem tekstu Biblii na języki nowożytne, w której udział wzięło wielu ówczesnych językoznawców, włączając w to studentów Huttera, przyczyniła się do rozwoju gramatyk narodowych, również polskiej. Największą gratką była jednak możliwość bezpośredniego kontaktu z tą niezwykle cenną (również dosłownie) księgą  – Pan Krzysztof, wiele ryzykując, przywiózł ją ze sobą z Warszawy, by zaprezentować ją słuchaczom. Zdzisław Linkowski wygłosił natomiast odczyt o Janie Danielu Janockim, bibliografie i bibliofilu, wielkim patriocie, bliskim gorzowianom choćby ze względu na fakt, iż jest on patronem jednej z ulic naszego miasta. Życie Janockiego, który urodził się  w 1720 roku w Międzychodzie w zniemczonej rodzinie, jako syn sukiennika i handlarza drewnem, prelegent podzielił na trzy okresy. Pierwszy okres to „lata międzychodzkie” – lata dzieciństwa i pierwszych nauk w szkole przykościelnej. Istotną cezurą w jego życiorysie był wyjazd do Drezna w 1736 roku, rozpoczynający tzw. „okres saksoński” – okres nauki w Szkole Św. Krzyża, pracy w chórze w kapeli elektorskiej, studiów humanistycznych w Pforcie oraz rozwijania bibliofilskich zainteresowań i nawiązywania pierwszych kontaktów z innymi uczonymi. I wreszcie okres ostatni, „warszawski”, rozpoczynający się w 1745 roku wyjazdem do stolicy i objęciem stanowiska bibliotekarza i sekretarza Józefa Andrzeja Załuskiego. Tutaj w 1750 roku, po przejściu na katolicyzm i przyjęciu niższych święceń kapłańskich (przybrał wówczas imiona Andrzej Józef), został prefektem Biblioteki Załuskich. Zajmował się porządkowaniem bogatego księgozbioru, sporządzał katalogi biblioteczne i aukcyjne, pracował  wraz z Józefem Andrzejem Załuskim nad słownikiem bio-bibliograficznym Bibliotheca Polona Magna Universalis. W klimat XVIII-wiecznych miast, z którymi związany był Jan Daniel Janocki, wprowadziła zebranych prezentacja multimedialna, na którą złożyły się stare ryciny, obrazy, m.in. Cannaletta, oraz współczesne fotografie. I tak, niełatwe, uniwersyteckie tematy dzięki wiedzy i talentowi wykładowców stały się fascynującą podróżą w przeszłość i przygodą intelektualną dla wszystkich.

Anna Sokółka i Andrzej Matuszewski