Lemko Tower

Podążając śladami Łemków, by zgłębić wiedzę o ich kulturze i religii, 10 lipca 2013 r. uczestnicy projektu „Gorzów – mozaiką wielu kultur”, realizowanego przez gorzowską książnicę, udali się na wycieczkę do Brzozy i Strzelec Krajeńskich. Tam bowiem – z racji zamieszkiwania tych terenów przez pokaźną liczbę potomków Łemków – namacalnie można obcować z ich dziedzictwem kulturowym.

W Brzozie punktem docelowym było zwiedzanie świątyni, która ma swój początek już w drugiej połowie XIII wieku, a na potrzeby prawosławnej cerkwi została zaadoptowana w roku 1952, kiedy to kilka lat wcześniej na tzw. ziemie odzyskane – w ramach Akcji Wisła – zostało przesiedlonych wiele rodzin łemkowskich.   Powołanie do istnienia cerkwi stało się wtedy bardzo ważnym elementem utrzymania ich tożsamości.  

Cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła – wpisana w rejestr zabytków – posiada jeden z najpiękniejszych w Polsce ikonostasów, autorstwa dwojga absolwentów jedynego w kraju Studium Ikonograficznego w Bielsku Podlaskim.

Od 14 lat proboszczem tej prawosławnej parafii jest ksiądz Artur Graban – syn znanego łemkowskiego poety Władysława Grabana. To człowiek niezwykle charyzmatyczny, znany wśród lokalnej społeczności z szeregu działań na rzecz utrzymania tożsamości łemkowskiej, zarówno natury kościelnej, jak i narodowej.

Ksiądz ten przedstawił zwiedzającym historię cerkwi, opowiedział, jak powstają ikony, uświadomił jak czasochłonne i kosztowne jest ich tworzenie. Warto zaznaczyć, że wspomniany ikonostas, na który składa się kilkadziesiąt różnych wymiarów ikon, powstał właśnie z jego inicjatywy.

Następnie ks. A. Graban pozwolił – mimo obyczajowego zakazu – wejść zwiedzającym za ikonostas, gdzie znajduje się ołtarz, przy którym odprawia on niedzielne nabożeństwa. By ukazać, jak niezwykle bogata i pełna symboliki jest oprawa mszy prawosławnej, przywdziany w barwne, liturgiczne szaty, przedstawił fragmenty  prawosławnej liturgii.Przeczytał w języku cerkiewno-słowiańskim fragment Pisma Świętego. Pod koniec tego niezwykłego spotkania pięknym, niskim i donośnym głosem zaśpiewał fragment pieśni, zaznaczając tym samym, że liturgia prawosławna jest tak piękna także dlatego, że towarzyszy jej budująca atmosferę muzyka chóralna, bowiem w cerkwiach nie używa się organów i innych instrumentów.

Kolejnym punktem wycieczki była siedziba Stowarzyszenia Miłośników Kultury Łemkowskiej – Lemko Tower, mieszcząca się w Strzelcach Kraj. To właśnie za sprawą ks. Grabana w 2003 roku siedziba stowarzyszenia znalazła miejsce w zaadaptowanej na ten celi sukcesywnie remontowanej dawnej wieży ciśnień. To tu funkcjonuje zespół muzyczny Lemko Tower, który koncertując na wielu festiwalach, odnosi ogromne sukcesy, zarówno w Polsce, jak i za granicą. W niej znajduje się także łemkowskie wydawnictwo, klub i sala wystawiennicza. Uczestnicy wyprawy w skupieniu i z dużym zainteresowaniem zwiedzali poszczególne sale siedziby stowarzyszenia.

Niewątpliwie niniejsze spotkanie pozwoliło uświadomić uczestnikom wyprawy, jak bogate są dzieje łemkowskiego ludu i jak dziś – w dobie globalizacji – ważne i cenne jest kultywowanie tradycji pozwalającej na budowanie poczucia tożsamości narodowej.

Na zakończenie, uczestnicy wycieczki zostali zaproszeni na poczęstunek do jednej ze znanych sieci szybkiej obsługi, co sprawiło im niekłamaną radość.

Mariola Merxmüller

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.