Sprawozdanie z konferencji naukowej: “Informują i edukują – książka i prasa polska na obczyźnie w XXI wieku”

Informują i edukują – książka i prasa polska na obczyźnie w XXI w. – to tytuł międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wlkp. w dniach 28-29 listopada 2013 r.

Konferencję otworzył dyrektor WiMBP Gorzów Wlkp. Edward Jaworski, który w swoim przemówieniu zwrócił uwagę na potrzebę badania zjawisk migracyjnych we współczesnym świecie. Następnie głos zabrał gość honorowy konferencji – Arcybiskup Szczepan Wesoły. Ten wieloletni delegat ds. duszpasterstwa emigracji polskiej omówił pokrótce dzieje polskiej diaspory i jej związki z Kościołem katolickim. Po przemówieniu nastąpiła debata, w trakcie której uczestnicy konferencji mogli zadawać pytania arcybiskupowi.

Pierwsza sesja zatytułowana „Z dziejów polskiej prasy i książki na obczyźnie” rozpoczęła się wystąpieniem prof. dr. hab. Andrzeja Chodubskiego z Uniwersytetu Gdańskiego. W swoim niezwykle ciekawym referacie profesor omówił znaczenie czasopiśmiennictwa polonijnego dla utrzymania więzi imigrantów ze swoją dawną ojczyzną. Z kolei o dorobku Sekcji Wydawniczej Armii Polskiej na Wschodzie i 2. Korpusu mówił prof. dr. hab. Oskar Czarnik, związany przez wiele lat z Biblioteką Narodową. Reprezentujący Uniwersytet Zielonogórski prof. n. dr hab. Wiesław Hładkiewicz spróbował odpowiedzieć na pytanie o znaczenie książki w polskim życiu emigracyjnym w pierwszych latach powojennych. Odbiegając nieco od tematyki sesji, prof. dr hab. Piotr Kraszewski z Instytutu Wschodniego UAM przedstawił znaczenie Poznania dla badań nad Polonią i emigracją. Zaraz po nim wystąpił mgr Daniel Kiper (KUL), który omówił stan badań nad prasą Polonii amerykańskiej z przełomu XIX i XX w. Kończący pierwszą sesję dr Radosław Domke z Uniwersytetu Zielonogórskiego zaprezentował swoje przemyślenia na temat wpływu emigracji na przemiany społeczne w Polsce w latach 70. XX w.

Po przerwie rozpoczęły się obrady w drugim panelu pt. „Media polonijne wobec współczesnych wyzwań”. Jako pierwsza zaprezentowała się mgr Magdalena Górka z Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, która przedstawiła historię czasopisma „ONO” Towarzystwa Przyjaciół Dzieci i Młodzieży w Londynie. Następnie głos zabrała prof. n. dr hab. Jolanta Chwastyk-Kowalczyk z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Temat jej wystąpienia brzmiał: „Nowy Czas. New Time” – czasopismo dla polskiej inteligencji w Wielkiej Brytanii (2006-2013). Także o prasie polonijnej w Wielkiej Brytanii mówiła mgr Żaneta Steffek (PUNO), omawiając dzieje kwartalnika „Uniwersitas”. Jako ostatni w tym panelu zabrał głos mgr Radosław Święs (Uniwersytet Opolski), który zaprezentował historię wydawanego w USA „Polskiego Dnia”. Referat ten wzbudził wśród uczestników najwięcej emocji i mu został poświęcony niemal cały czas przeznaczony na dyskusję. Spory dotyczyły przede wszystkim metodologii liczenia Polaków w Stanach Zjednoczonych, których liczba według różnych badań waha się od niemal 10 mln do kilkudziesięciu tysięcy.

Trzecia i ostatnia sesja pierwszego dnia konferencji nosiła tytuł „Dzieła i ich twórcy”. Rozpoczął ją ks. dr Roman Nir przedstawiając sylwetkę dziennikarza, aktora i wydawcy Artur L. Waldo. Następnie wystąpiła dr Magdalena Rzadkowolska z Uniwersytet Łódzkiego, która omówiła założenia „Słownika pracowników książki polskiej” w odniesieniu do twórców na obczyźnie. Literackie spojrzenie na emigrację zaprezentowała mgr Marcelina Janisz z Uniwersytetu Rzeszowskiego, przybliżając słuchaczom opowiadania Piotra Guzego. Jako ostatni zabrał głos dr Tomasz Nakoneczny z Instytutu Wschodniego UAM, mówiąc o nauce języka polskiego w Azerbejdżanie.

Drugi dzień konferencji rozpoczął się sesją zatytułowaną „Media w podtrzymywaniu więzi emigrantów z ojczyzną”. Jako pierwsza wystąpiła mgr Magdalena Domińczyk (UJK w Kielcach), omawiając rolę „Orła Białego” w utrzymaniu więzi żołnierzy z Polską. Następnie swój referat przedstawiła dr Anna Chudzińska-Parkosadze (UAM), który dotyczył publikacji Związku Kulturalno-Oświatowego „Polonia” w Gruzji. O Polakach i Polsce we współczesnych brytyjskich podręcznikach mówiła dr Joanna Pyłat (PUNO). Z kolei dr Krzysztof Wasilewski z WiMBP Gorzów Wlkp. podjął się próby odpowiedzi o możliwości prasy lokalnej w podtrzymywaniu kontaktu emigrantów z „małą ojczyzną”. Kolejny referat przedstawił ks. prof. dr hab. Dominik Kubicki (Instytut Wschodni UAM), omawiając funkcje mediów w intensyfikowaniu przekazów treści pedagogiki narodowej. Jako ostatnia wystąpiła mgr Kamila Zacharuk (Uniwersytet Warszawski), która przybliżyła rolę Radia Lwów w kreowaniu tożsamości Polaków na Ukrainie.

Po debacie rozpoczęła się ostatnia sesja poświęcona roli Kościoła katolickiego w utrzymywaniu więzi emigrantów z ojczyzną. Swoje referaty wygłosili w niej ks. Jan Zalewski z Danii oraz dr Joanna Pyłat. Wystąpienia obojga autorów wprowadziły do dyskusji. Konferencję zakończył dyrektor Edward Jaworski, zapraszając uczestników na kolejne seminaria i spotkania naukowe organizowane przez WiMBP Gorzów Wlkp.

Konferencja odbyła się pod patronatem honorowym Marszałek Województwa Lubuskiego Elżbiety Polak. Materiały promocyjne dla uczestników udostępniły następujące instytucje: Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Urząd Miasta Gorzowa Wielkopolskiego, Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Zielona Góra działający przy Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim.