AJP inspiruje

Tytuł „Mniejszości narodowe, etniczne i religijne na Ziemiach Zachodnich i Północnych” jest bardzo pojemny. Nawet podtytuł „Perspektywa interdyscyplinarna” niewiele go zacieśnia, a niczego nie tłumaczy. Tymczasem wewnątrz książki artykuły ułożone są w trzy bardzo czytelne rozdziały:

1. Media mniejszości – historia i teraźniejszość
2. Mniejszości w sferze medialnej Ziem Zachodnich i Północnych
3. Mniejszości religijne.

Czyli interdyscyplinarność zapowiedziana w tytule ogranicza się do relacji z mediami, a prezentacja mniejszości dotyczy tylko mniejszości religijnych.

*

Akademia im. Jakuba z Paradyża specjalizuje się w badaniach mniejszości na ziemiach zachodnich. Kolejny wydany zbiór artykułów wpisuje się w ten krąg analityczny. Obok pracowników AJP piszą tu badacze tej problematyki ze Szczecina, Wrocławia, Olsztyna, Koszalina, a więc AJP inspiruje. W dwóch pierwszych rozdziałach zamieszczono artykuły dotyczące bardzo szczegółowych problemów: konkretnego tytułu prasowego lub programu telewizyjnego. Tylko praca prof. Pawła Leszczyńskiego pokazuje problem w szerszej perspektywie: „Deficyt tematyki mniejszości narodowych i etnicznych w mediach publicznych z punktu widzenia zobowiązań prawnych Rzeczypospolitej Polskiej”. Już sam tytuł zawiera ocenę zjawiska: deficyt.

*

Zainteresowały mnie artykuły zamieszczone w części trzeciej. Tu ważny tekst Andrzeja Kirmiela, dyrektora muzeum w Międzyrzeczu „Żydzi na ziemi międzyrzeckiej – początek i koniec pewnej historii”. Andrzej Kirmiel jest autorem kilku książek o Żydach, m.in. w Skwierzynie, w Pszczewie, o Żydach w najdalej na zachód wysuniętej polskiej miejscowości sprzed rozbiorów – w Trzemesznie. W artykule o Żydach z Międzyrzecza zapowiada wydanie książki o tej tematyce obejmującej cały nasz region. Nareszcie.

Ważna jest także praca dwóch pań z AJP – Małgorzaty Czabańskiej-Rosady i Beaty A. Orłowskiej „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata – historie lubuskich rodzin”. Panie zajmują się tylko dwiema rodzinami: rodziną Lisowskich i rodziną Zalwarowskich. Tylko dwiema, a przecież na Ziemi Lubuskiej jest ich więcej. Od zakończenia wojny minęło wiele lat, żyją tylko nieliczni, którzy mogli zachować w pamięci ukrywanych Żydów. Ale pozostały ich dzieci i wnuki, którzy powinni utrzymywać pamięć o odważnych rodzicach i dziadkach. Także nauka powinna takie rodziny zachować w obszarze swoich zainteresowań, dlatego dobrze, że panie profesorki zajęły się tematem. Ale trzeba opisać także inne rodziny.

*

Redakcję naukową tomu opracowali: Piotr J. Krzyżanowski, Beata A. Orłowska i Krzysztof Wasilewski. Oprócz wymienionych wyżej autorów piszą tu jeszcze związani z gorzowskim środowiskiem naukowym:

Bogna Woch – „Mniejszość karaimska – krótkie wprowadzenie”

Piotr J. Krzyżanowski – „Gminy muzułmańskie w Polsce Ludowej i ich rola w organizacji życia tatarskich wyznawców islamizmu”

oraz Krzysztof Wasilewski – „Lubuskie czasopisma regionalistyczne jako przestrzeń dialogu międzykulturowego”, do niedawna pracownik Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta, obecnie zatrudniony w Politechnice Koszalińskiej.

***

„Mniejszości narodowe, etniczne i religijne na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Perspektywa interdyscyplinarna”, red. nauk. Piotr J. Krzyżanowski, Beata A. Orłowska i Krzysztof Wasilewski, wyd. Akademia im. Jakuba z Paradyża

Gorzów Wlkp. 2020, 322 s.