Dokument kultury polskich dworów

Był 1915 rok. We dworze w Anińsku przed wojną schroniła się rodzina i przyjaciele państwa Korsaków. Przed rozbiorami Anińsk znajdował się w polskim województwie połockim, dziś jest w obwodzie pskowskim w Rosji. Włodzimierz Korsak, późniejszy pisarz, myśliwy i propagator przyrody miał wtedy 29 lat i był aktywnym uczestnikiem życia towarzyskiego. Gdzieś tam, daleko, toczyła się wielka wojna nazwana potem pierwszą wojną światową. Za niespełna dwa lata miała wybuchnąć rewolucja październikowa, która zmiotła tamten świat. Ale na razie zbliża się Boże Narodzenie 1915 roku. Ignacy Manteuffel, potem ceniony prawnik i działacz państwowy w II Rzeczypospolitej, zaproponował napisanie „Jednodniówki Anińskiej”. Każdy z mieszkańców i gości Anińska oraz okolicznych polskich dworów mógł do wspólnej księgi wpisać tekst, który uważał za ważny, swego rodzaju dowód istnienia lub przesłanie dla potomnych.

*

„Jednodniówka Anińska” jest w zbiorach Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie, można ją obejrzeć w Korsakówce, na wystawie w Nadleśnictwie w Kłodawie. Liczy 130 stron, napisana jest ręcznym pismem autorów, dość trudnym do odczytania. Niedawno Klub Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej Polskiego Związku Łowieckiego, Oddział w Gorzowie wydał jej reprint dopełniony wydrukiem wszystkich tekstów oraz zdjęciami z tamtych lat. Otrzymaliśmy więc dokument kultury polskich dworów na dalekich kresach z ostatnich lat istnienia.

*

Oto przegląd najciekawszych propozycji:

Edward Ropp – biskup wileński przedstawił baśń o czterech córkach Chrzesta i Sławy o imionach: Serba, Czecha, Pola i Rusa. Główną bohaterką jest Pola o niestałym charakterze, raczej lekkomyślna, a na pewno nie myśli ona o przyszłości. Dość, że dała się zdominować przez Rusę. Opowieść jest alegorią polskiej historii z przesłaniem, że Pola się obudzi i doprowadzi do wyzwolenia spod dominacji Rusy.

Felicja Rychłowka – wtedy nauczycielka córek państwa Sołtanów, potem żona Włodzimierza Korsaka zapisała opowiadanie o biednej Jagusi, której nikt nie chciał pomóc, ale ona wierzy, że przyjdą dobrzy ludzie i w wolnej Polsce będzie szczęśliwa.

Włodzimierz Korsak dał przetłumaczony przez siebie poemat Maksyma Gorkiego z 1895 roku „Pieśń o sokole” zapowiadający wielki przełom.

Konstanty Ropp dał jednoaktówkę pt. „Na węzłowej stacji”, której akcja rozgrywa się współcześnie na stacji, z której, z powodu wojny, nie odjeżdżają pociągi.

Są tu wiersze utrzymane w młodopolskiej konwencji, także inne pełne wskazówek na życie. Wszystkie teksty niosą nadzieję na życie w wolnej Polsce.

Jak przystało na wydawnictwo okolicznościowe jest tu także np. kronika towarzyska, ogłoszenia, a nawet wierszowany przepis na tort, który tak się rozpoczyna:

Pudru pół funta i żółtek dziesięć do misy

Wrzuć i mieszaj misternie przez pół godziny wytrwale.

Potem dopiero pianę z dziesięciu jajek w zapale

Dodać masz prawo do miski, a także razem zmieszane

Cztery łuty mąki z pszenicy, cztery zaś kartoflane

Z tej porcji placków dwanaście upiec masz w piecu

Na smarowanej masłem patelni…

*

Reprint „Jednodniówki Anińskiej” wydany został dzięki panu Henrykowi Leśniakowi, który jest niezmordowanym propagatorem dokonań Włodzimierza Korsaka. Wspomogła go Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. C. Norwida w Zielonej Górze. Choć o samym Włodzimierzu Korsaku tu niewiele, ale całość doskonale pokazuje nastroje panujące wśród polskiego ziemiaństwa na kresach, gdzie pomimo ponad stu lat niewoli nadzieja na wolne polskie państwo były bardzo silna. Również zwraca uwagę doskonały, choć XIX-wieczny język polski, jakim wypowiadali się autorzy tej unikalnej publikacji.

*

„Jednodniówka Anińska” została 27 grudnia 1915 roku wystawiona na loterię, a dochód z niej przekazano na „Dzieci Narodu Polskiego”. Nie wiemy, kto ją kupił, ale ważne, że zachowała się w zbiorach Włodzimierza Korsaka, a dziś jest jednym z cymeliów gorzowskich zbiorów.

***

„Jednodniówka Anińska”. Napisana i wydana w Anińsku w 1915 roku przez grono osób, które schroniły się podczas I wojny światowej w dobrach anińskich Korsaków i w okolicznych dworach.

Reprint wydany z okazji 20-lecia Klubu Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej Polskiego Związku Łowieckiego, Oddział Gorzowski im. Włodzimierza Korsaka z jednego egzemplarza pochodzącego ze zbiorów Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim. Red. Henryk Leśniak, wydawcy: Wydawnictwo Puszcza, Klub Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej PZŁ Oddział Gorzowski im. Włodzimierza Korsaka, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. C. Norwida w Zielonej Górze, Gorzów Wielkopolski 2021, 182 s.