Drewniane bogactwo

Podstawowym budulcem naszego regionu było drewno. Nie dziwi więc, że niemal wszystkie stare kościoły to obiekty architektury drewnianej. Ich przegląd zawarła Iwona Peryt-Gierasimczuk w książce „Drewniana architektura sakralna województwa lubuskiego”.

*

Najstarsze kościoły budowano przeważnie w konstrukcji zrębowej. Polega ona na ułożeniu belek poziomo, łącząc je tzw. zaczepem, dzięki czemu świątynie są stabilne. Najbardziej reprezentatywne to kościoły w Kosieczynie, Boryszynie, Niedźwiedziu i Trzebulach. Badania dendrologiczne wykazały, że kościół w Kosieczynie wzniesiony w 1389 roku jest najstarszym kościołem zrębowym na terenie Polski.

W XVII w. pojawiła się konstrukcja szkieletowa (ryglowa), w której przestrzenie między drewnianymi belkami wypełniano cegłami. Tak zbudowano wielki kościół w Zielonej Górze, posadowiony na planie krzyża greckiego z dwiema kondygnacjami empor, które w powiązaniu ze ścianami i więźbą dachową dają budowli stabilność.

W XVIII w. zaczęto budować w konstrukcji szachulcowej, czyli z wykorzystaniem gliny, ale tę technikę wykorzystywano raczej w domach lub obiektach gospodarczych, natomiast w kościołach rzadko.

W północnej części województwa lubuskiego kościoły drewniane budowano w ramach kolonizacji fryderycjańskiej, czyli po uregulowaniu Noteci i Warty.

*

Zasadnicza część książki przeznaczona jest na prezentację kościołów. Każdy dostał dwie strony, a na nich fachowy, architektoniczny opis obiektu z wyszczególnieniem remontów i innych zmian, a także dobre zdjęcia z podkreśleniem cech szczególnych. Prezentacja ułożona jest w układzie alfabetycznym nazw miejscowości. Z północnej części województwa lubuskiego pokazane zostały kościoły z miejscowości:

Chartów (gm. Słońsk), Chwałowice (gm. Bogdaniec), Górzyca (gm. Międzyrzecz), Gralewo (gm. Santok), Janczewo (gm. Santok), Kalsko (gm. Przytoczna), Karwin (gm. Drezdenko), Kołczyn (gm. Krzeszyce), Krobielewko (gm. Przytoczna), Lubiatów (gm. Drezdenko), Lubiechnia Mała (gm. Rzepin), Mosina (gm. Witnica), Oksza (gm. Witnica), Pielice (gm. Strzelce Krajeńskie), Przeborowo (gm. Drezdenko), Przynotecko (gm. Stare Kurowo), Radachów (gm. Ośno Lubuskie), Rudna (gm. Krzeszyce), Santoczno (gm. Kłodawa), Stare Polichno (gm. Santok), Świerkocin (gm. Witnica), Święty Wojciech (gm. Międzyrzecz), Wysoka (gm. Lubiszyn).

Chyba we wszystkich gminach są warte uwagi kościoły o konstrukcji z użyciem drewna. Warto na nie spojrzeć fachowo, tak jak uczy książka Iwony Peryt-Gierasimczuk.

Ta autorka opracowała także wydaną w podobnej formule książkę „Architektura rezydencjonalna województwa lubuskiego”. Więcej na stronie: https://www.wimbp.gorzow.pl/smutne-rezydencje/

***

Iwony Peryt-Gierasimczuk, „Drewniana architektura sakralna województwa lubuskiego”, wyd. Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Zielona Góra 2020, 120 s.