Fraszki dla upamiętnienia

Najpierw był konkurs na fraszkę, a teraz mamy książkę z dużą porcją fraszek i z wiedzą o fraszkach. Konkurs ogłosiła i książkę wydała Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta.

*

Od połowy lat 70. w Gorzowie było ich dwóch: Jan Gross i Tadeusz Szyfer. Bezdyskusyjnie należeli do czołówki polskich fraszkopisarzy i aforystów. Jan Gross: mały, drobny, bardzo spokojny, zawsze życzliwy ludziom. Tadeusz Szyfer: postawny, głośnomówiący, zawsze ważny. Obaj wyróżniali się inteligencją i niezwykłą umiejętnością formułowania celnego skrótu myślowego. Oficjalnie nie spierali się, ale po cichu każdy z nich miał poczucie, że jest lepszy od tego drugiego.

Jan Gross zmarł w 2010 roku, Tadeusz Szyfer w 2019. Za życia każdego z nich Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta wydała opasłe tomy zawierające większość ich dorobku literackiego. Jan Gross dostał tom „Od przedszkola do ramola”, a Tadeusz Szyfer „Pikantne (z)dania do wyśmiewania”.

W latach 90. w ówczesnym Klubie Myśli Twórczej „Lamus” zrodziła się myśl zorganizowania w Gorzowie konkursu na fraszkę. Obaj fraszkopisarze gorąco ją poparli, Tadeusz Szyfer uzgodnił udział w jury prof. Jerzego Bralczyka. Ostatecznie do ogłoszenia konkursu nie doszło, zabrakło pieniędzy albo determinacji.

*

Po wielu latach taki konkurs ogłosiła gorzowska Książnica, a za patrona wybrała Jana Grossa, w 10 rocznicę jego śmierci. Choć odbył się po raz pierwszy, choć fraszka jest trudnym gatunkiem literackim, choć tematykę fraszek ograniczono do sfery społecznej, plon konkursy okazał się bardzo ciekawy. Swoje propozycje zgłosiło 47 autorów. W październiku odbyła się uroczystość rozdania nagród, a na pamiątkę pozostała wydana z tej okazji książka z prawdziwie fraszkowym tytułem „Fraszki za Gross. Na miejscu i na wynos”. Redakcyjnie opracowali ją Sławomir Szenwald (dyr. WiMBP) i Danuta Zielińska, która pracowała nad całym projektem.

*

Jak przystało na publikację pokonkursową, rozpoczyna ją (po wstępie) protokół jury i prezentacja nagrodzonych fraszek. Nagrody przyznano za zestawy, w książce są wszystkie fraszki wchodzące do zestawu, poniżej tylko po dwie.

I nagroda – Henryk Liszkiewicz z Piły

„Lalka”

Przypadek Wokulskiego dowodzi,

że znajomość angielskiego szkodzi.

„Frankenstein”

Przypadek odnotowania warty:

Pewnego dnia obudził się martwy.

II nagroda: Agnieszka Śliż z Dobronia Małego

„O diecie”

Zestarzała się, nim schudła,

bo wybrała dietę na „do jutra”.

„Na konserwatystę”

W gardle grzęźnie mu „gościni”,

nie ma nic do „gospodyni”.

Nagrody dostali także: Adam Wożyński z Jawora i Anna Żłobińska z Łagodzina

Jury nagradzało zestawy, ale w niemal każdym zestawie była dobra fraszka. Wybrano je i włączono do rozdziału „Fraszki dostrzeżone”.

*

Na następnych strona książki przedstawiono jury krótkimi życiorysami oraz reprezentatywnym utworami. Przewodniczącą jury była Anna Dominiak, krytyczka literacka i autorka refleksyjnych wierszy. Pomagał jej Jacek Lauda, autor trzech tomów humoresek i satyrycznych rysunków. W książce zamieszczono pięć wierszy Anny Dominiak oraz cztery humoreski Jacka Laudy. W jury pracowała także żona Jana Grossa – Jadwiga. Napisała ona kilka słów o mężu zakończonych stwierdzeniem: „Życie u boku męża było wyjątkowe i dostarczyło mi niesamowitych wrażeń”.

*

Książkę zamyka rozdział poświęcony patronowi konkursu. Najpierw celny szkic krytyczny Anny Dominiak o dorobku literackim Jana Grossa, potem jego życiorys oraz dość obszerny wybór fraszek.

*

Ładnie wydana okolicznościowa książka dokumentuje nie tylko zorganizowanie przez Bibliotekę pierwszej edycji konkursu na fraszkę, ale także upamiętnia znakomitego autora.

Fraszki zazwyczaj mają żywot krótki, ale napisane przez Mistrzów, nie starzeją się nigdy. Zapamiętajcie choćby takie autorstwa Jana Grossa:

„Pozory mylą”

Prawie wszędzie komputery,

a ciemnoty do cholery

„Zawiła droga”

Aby się dostać do nieba,

najpierw do ziemi iść trzeba.

„Awans”

Gdy dają wam fotel

nie bądźcie zbyt radzi,

zanim usiądziecie,

mogą was wysadzić.

***

„Fraszki za Gross. Na miejscu i na wynos”. Konkurs Literacki na Fraszkę im. Jana Grossa, wyd. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, red. Sławomir Szenwald i Danuta Zielińska, Gorzów Wlkp. 2021, 84 s.