Jubileuszowe Ośno Lubuskie

W roku 2024 Kościół polski obchodził rocznicę ustanowienia przed 900 laty biskupstwa lubuskiego, powołanego staraniem księcia Bolesława Krzywoustego, z diecezją obejmującą ziemie leżące po obu stronach Odry i Warty. Biskupstwa z bogatym zasobem śladów odnoszących się do średniowiecznych dziejów tego fragmentu obecnej Ziemi Lubuskiej. Artefaktów dokumentujących zasługi duchownych tamtej średniowiecznej diecezji we wprowadzaniu ówczesnych Lubuszan w orbitę wpływów kultury europejskiej. Diecezji będącej w swym rozwoju uduchowioną prekursorską wersją współczesnego euroregionu Pro Europa Viadrina. Z przeszłością tworzącą solidne fundamenty naszego współczesnego definiowania siebie jako mieszkańców pogranicza.

Centralne uroczystości religijne zorganizowano 11 maja br. w Ośnie Lubuskim. Odbyły się w najbardziej okazałej świątyni znajdującej się w polskiej dziś części tamtej diecezji, w kościele pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła, zabytkowej budowli usytuowanej na słynnym szlaku pielgrzymim prowadzącym przez Europę do katedry w Santiago de Compostela w Galicji, w północno-zachodniej Hiszpanii. Kościół ten świętował równocześnie 725-lecie początków swej budowy. Jubileusz zorganizowano w malowniczym, otoczonym murami obronnymi miasteczku, którego początki bywają hipotetycznie łączone z aktywnością biskupa Wawrzyńca.

To jemu bowiem przypisuje się początki Ośna w roli centrum zespołu osadniczego z lokalizacją na ożywionym szlaku komunikacyjnym prowadzącym z Magdeburga, przez Lubusz, do Poznania. Po latach zlokalizowano tu siedzibę największego dekanatu w granicach biskupstwa.

W roku 1400 dekanat ośnieński liczył 41 miejscowości, a każda miała własny kościół! Wielkość odczytywana jako relikt wcześniejszego podziału diecezji na archidiakonaty. Dziś Ośno należy do dekanatu w Rzepinie, a parafia obejmuje osiem miejscowości z liczbą około 5000 wiernych. Natomiast miasto Ośno Lubuskie w roku 2019 liczyło około 3900 mieszkańców.

Punktem kulminacyjnym obchodów jubileuszu była ekumeniczna Msza Święta prowadzona przez prymasa Polski – arcybiskupa Wojciecha Polaka  z udziałem arcybiskupa Heinera Kocha z Berlina, biskupa Wolfganga Ipolta z Görlitz oraz biskupów polskich: Jana Kopca z Gliwic, Henryka Wejmana ze Szczecina, Zbigniewa Zielińskiego i Krzysztofa Zadarko z Koszalina, a z diecezji zielonogórsko-gorzowskiej Tadeusza Lityńskiego, biskupa seniora Pawła Sochy i biskupa pomocniczego Adriana Puta. W religijnych ceremoniałach udział wzięło kilkudziesięciu kapłanów z diecezji oraz setki wiernych przybyłych z kilku okolicznych parafii, którzy wypełnili po brzegi zarówno nawy obszernej świątyni, jak i miejsca przed usytuowanym przy niej telebimie. Mszę odprawiano w nieco zmienionym porządku niż przewiduje mszał II Soboru Watykańskiego, dlatego więc opracowano i rozdano wiernym broszurę ze scenariuszem jej przebiegu.

W słowie powitalnym biskup Tadeusz Lityński powiedział, że jubileusz jest okazją do budowania jedności i braterstwa wiernych pomimo różnic narodowych, kulturowych i doświadczeń historycznych. Wznoszone modły w tej pięknej świątyni są dziękczynieniem za świadectwa ewangelicznego życia wiernych diecezji lubuskiej, których trwałe ślady odkrywamy i z których korzystamy do dziś. To w nich bowiem przez minione wieki realizowany był i jest nadal proces zakorzeniania mieszkańców w naukach Jezusa Chrystusa. Prymas Polski w swej homilii podkreślił znaczenie jubileuszu w refleksji nad korzeniami, z których wyrastamy i które wciąż dają soki do dalszego rozwoju. Arcybiskup Berlina Heiner Koch mówił zaś, że dawna diecezja lubuska przecięta korytem Odry w swoich konturach ma kształt serca ze wschodnią i zachodnią komorą, jest bowiem sercem historycznym, którego puls do dziś można wyczuć w żyłach naszych, sąsiadujących ze sobą diecezji. W historii Polski i Niemiec zawsze dzieliła nas wina. Wiele było win, zwłaszcza po stronie niemieckiej. Ale dokonał się cud pojednania, który nadal trwa.

Po zakończeniu podniosłych uroczystości wymieniono się okolicznościowymi prezentami. Biskup Tadeusz Lityński wręczył gościom pamiątkę przedstawiającą most z trzema przęsłami symbolizującymi cnoty: wiarę, nadzieję i miłość. Choć w historii wiele mostów na Odrze zostało zniszczonych, to jednak przez dziewięć wieków te dwa brzegi łączy most Boży oparty na wartościach niezniszczalnych, którymi są właśnie trzy cnoty. Dziś w Ośnie – mówił gospodarz obecnej diecezji – jako wspólnota modlitwy, a także wspólnota polsko-niemiecka, chcemy powiedzieć, że na tych wartościach pragniemy budować nasz wspólny dom. Oby tu, nad Odrą, nigdy nie brakło tego duchowego mostu, fundamentu naszych relacji sąsiedzkich, kościelnych i europejskich. Gość z Berlina ofiarował biskupowi Tadeuszowi Lityńskiemu święcę, która przedstawia herby dwóch diecezji: zielonogórsko-gorzowskiej oraz berlińskiej, a ich symbolika obliguje nas do wzajemnego zbliżenia. Katolicka diecezja brandenbursko-berlińska swoje uroczystości tego jubileuszu obchodzić będzie w przyszłym roku, w dawnej katedrze w Fürstenwalde.

Honorowi goście, jak i zasłużeni organizatorzy uroczystości obdarowani zostali pamiątkowym medalem z symbolami historycznej diecezji oraz zestawem cennych wydawnictw okolicznościowych, w tym długo oczekiwaną pracą Marka Golemskiego „Diecezja lubuska i jej ordynariusze”. Również wydane zostały: pokonferencyjny tom noszący tytuł: „Tożsamość i żywotność katolicyzmu na terenie obecnego województwa lubuskiego. Wybrane zagadnienia” oraz jubileuszowy numer periodyku „Colloquia Lubuskie”. Niespodzianką okazała się obszerna praca „Biskupi Ziemi Lubuskiej” Krzysztofa Rafała Prokopa, krakowskiego znawcy dziejów Kościoła. Jest to kompendium aktualnych ustaleń odnoszących się do sylwetek biskupów lubuskich, zarówno w średniowieczu, jak i w czasach nam współczesnych. Wymienione publikacje, obok wielu wcześniejszych, oraz informacje z konferencji naukowej, którą na temat jubileuszu biskupstwa 9 maja 2024 roku zorganizowała Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie przy współpracy Uniwersytetu Zielonogórskiego, wykorzystałem przy opracowaniu sylwetki biskupa Wawrzyńca, któremu poświęcę kolejną opowiastkę.

Po części konfesyjnej tego ważnego dla Lubuszan wydarzenia w Ośnie Lubuskim, salwy armatnie grupy rekonstrukcyjnej puszkarzy zapoczątkowały jarmark lubuski z bogatą ofertą atrakcji dla dorosłych, młodzieży i dzieci, który trwał aż do zmierzchu.

Udany przebieg święta dokumentował talenty koordynatora Komitetu Organizacyjnego, proboszcza parafii w Ośnie Lubuskim, księdza kanonika Piotra Grabowskiego, któremu udało się, we współpracy z władzami samorządowymi oraz różnymi instytucjami i firmami, tak ważne na naszym pograniczu przedsięwzięcie z takim powodzeniem zorganizować. Przejęcie przez parafię w Ośnie Lubuskim zadań wydawcy cennego dla popularyzacji wiedzy o tamtym biskupstwie periodyku „Colloquia Lubuskie” awansuje ją do rangi ważnego ośrodka badań nad tym aspektem dziejów regionu.

Parafia ta zasługuje na szczególne wyróżnienie jeszcze z jednego powodu. Otóż od kilku lat organizowane są w niej pielgrzymki pokutne do Górzycy. Współcześni polscy parafianie odprawiają pokutę za czyny niemieckich wiernych tego kościoła dokonane w połowie czerwca 1551 roku. Był to czas, w którym po odrzuceniu katolicyzmu i przyjęciu luteranizmu superintendent protestantów Ziemi Torzymskiej, Wenceslaus Kielmann, po zwizytowaniu głównego ośrodka kultu maryjnego diecezji w Górzycy wnioskował, aby święty obraz w tutejszym sanktuarium Maryjnym został usunięty. Margrabia Jan, po bezskutecznych pertraktacjach odbytych w tej sprawie z biskupem Janem Horneburgiem, wydał zakaz pielgrzymowania na terenie jego Marchii Kostrzyńskiej. Jak się przypuszcza, margrabia poufnie miał polecić wójtowi ziemi torzymskiej Hansowi Minkwitzowi usunięcie z górzyckiego sanktuarium figury i obrazu Matki Boskiej. Wójt w połowie czerwca 1551 roku z mieszczanami Ośna oraz chłopami okolicznych wsi, dokonali napadu na Górzycę, zniszczyli marmurową figurę Marii, zdemolowali ołtarz, wyjmując z niego „srebrny obraz” Matki Boskiej i zrabowali kościelne sprzęty oraz ofiarne wota. Po protestach biskupa sprawców napadu ukarano, skradzione paramenty zostały im odebrane i przekazane do katedry w Fürstenwalde, a kultowy „srebrny obraz” znalazł się na zamku w Kostrzynie. Opuszczona kaplica uległa degradacji.

Wiosną 2024 roku na stronie internetowej parafii można był znaleźć takie oto ogłoszenie: „V Diecezjalna Piesza Pielgrzymka Pokutna z Ośna Lubuskiego do Górzycy wyruszy w sobotę 25 września bieżącego roku. Intencją jest zadośćuczynienie i przebłaganie za ataki na wiarę i Kościół, a w szczególności za bluźnierstwa wobec Matki Najświętszej. Program: Godz. 8.00 nabożeństwo wprowadzające w kościele pod wezwaniem św. Jakuba, godz. 9.00 wyjście na trasę 25 km lokalnymi drogami, godz.15.00 Msza święta w Gorzycy i zakończenie”.