Karol Parno-Gierliński i jego „Paule”

„Romano Atmo”, czyli „Cygańska dusza” to pismo wydawane przez Związek Romów w Polsce. Adresowane jest nie tylko do romskich, ale także polskich czytelników. Jako cele redakcja stawia sobie kultywowanie tradycji romskich, propagowanie języka romskiego oraz integrowanie romskiej społeczności z Polakami. Format A-4, dobry, kredowy papier, dużo kolorowych zdjęć i ilustracji.

*

W piątym numerze „Romano Atmo” z 2020 r. (a to już kolejny – 89) znajduje się liryczna opowieść Karola Parno Gierlińskiego pt. „Paule” ze zbioru „Meteory”. Przez kilka lat Karol Parno-Gierliński mieszkał w Wojcieszycach pod Gorzowem, potem w Gorzowie. Właśnie wtedy, w 2007 r., zostały wydane jego „Meteory”, a książka ta była dla niego przepustką do Związku Literatów Polskich z wniosku złożonego przez Oddział w Gorzowie. Mimo że później mieszkał gdzie indziej, pan Karol z Oddziałem ZLP w Gorzowie zawsze czuł się mocno związany.

Karol Parno-Gierliński urodził się w 1938 r. w Poznaniu. Tam w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych studiował rzeźbę, tam w 1968 r. debiutował literacko, a jego pierwsze utwory były bardzo dobrze przyjęte przez krytykę. Przez całe życie zajmowała go rzeźba, upodobał sobie drewno. Jego figury świętych znajdują się w kościołach w okolicach Gorzowa. Wydał zbiory wierszy „Xaratuno thuv – Odległy dym” (wyd. 2 z tłumaczeniem na język niemiecki) i „Róża pustyni” oraz tom opowieści prozą „Meteory – Siłale ćerhenia”. Choć swoim książkom dawał tytuły dwujęzyczne, wiersze i opowiadania pisał w języku polskim. Twierdził, że poezję on może pisać tylko po polsku, bo język romski jest zbyt ubogi, by wyrażać stany psychiczne. A przecież tematycznie i mentalnie jego twórczość wyrasta wprost z kultury romskiej.

Karol Parno-Gierliński był także autorem pierwszego elementarza dla romskich dzieci oraz książek popularnonaukowych: „Zawody i profesje romskie”, „Kobieta w środowisku romskim”, „Sinti w Polsce”. Jak podaje Wikipedia:

Uważany za znawcę języka, kultury oraz obyczajowości romskiej, był konsultantem kilku prac magisterskich i doktorskich z dziedziny cyganologii. Wystąpił w filmach, m.in. w „Papuszy” zagrał rolę cygańskiego króla – Śero Roma. W latach 2004-2008 był deputowanym do Parlamentu Romskiego, utworzonego przez Międzynarodową Unię Romów.

Zmarł 4 lutego 2015 r. Niebawem będzie szósta rocznica śmierci. Choć jego związek z Gorzowem nie był długi, dobrze zapisał się w kulturze naszego miasta, warto więc o pamiętać o zawsze eleganckim i powszechnie szanowanym Karolu Parno-Gierlińskim.

*

Bohaterem opowieści przypomnianej w „Romano Atmo” był Cygan imieniem Paule. Znały go ciemne od dymu i zapachu stęchłego piwa knajpki Śródki, Garbar i Chwliszewa – tak autor charakteryzuje poznańskie środowisko, w jakim żył bohater opowieści, ale na pewno nie nadużywał on alkoholu. Miał inny kłopot. Zmarła mu żona i pozostawiła dzieci pod opieką ojca. Najstarsza Disla miała czternaście lat, po niej Piler, Bina, Wanda, Haki, Kika i najmłodszy Bambul. Paule graniem zarabiał na jedzenie dla dzieci, ale zawsze przynosił za mało. Wtedy: zapalał papierosa i zamiast jadła była opowieść – o kurach wielkich jak smoki, o gęsiach biegnących za taborem i o chętnych do przeistoczenia się w chrupiącą pieczeń prosiętach. Dym papierosa, zmrok izby i barwna opowieść wyczarowywały czasy ciepłe, syte i beztroskie.

Jak się okazało, sposób nie był zły, bo synowie się pożenili, córki powychodziły za mąż, Paule doczekał się licznej gromadki wnucząt. Pewnego razu na święta Bożego Narodzenia niósł im torbę pełną pomarańczy…

Ale to nie koniec tej cygańskiej opowieści o biednej codzienności. Co było dalej, dowiecie się z „Meteorów” lub piątego numeru „Romano Atmo”.

Opowieść ilustruje rysunek Krystyny Jóźwiak-Gierlińskiej, na którym smutny Paule z gitarą w ręku siedzi przy małym grobie żony, a wokół smutno szumią drzewa. Rysunek ten także pochodzi z tomu „Meteory”.

*

W piątym numerze „Romano Atmo” także:

* Sprawozdanie z warsztatów „Tożsamość, kultura, dziedzictwo i język Romów w historii i świecie współczesnym”,

* XXI Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów,

* Wywiad z Joanną Talewicz-Kwiatkowską pt. „Edukacja alternatywą i odpowiedzią na wyzwania rzeczywistości”,

* 15 lat istnienia Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych,

* Sprawozdanie z kampanii „Nie hejtuj, Inspiruj” mającej na celu zwalczanie dyskryminacji mniejszości romskiej (po polsku i po angielsku),

* IX Międzynarodowe Dni Kultury Romskiej w Krakowie,

* Przepisy jak zrobić musakę i gołąbki po cygańsku (po polsku i po romsku),

* Polityka władz PRJ wobec społeczności romskiej w okresie 1958-1970 – cz. II artykułu Mateusza Alana Babickiego,

* Program integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030.

Na zakończenie – horoskopy.

***

„Romano Atmo” – „Cygańska Dusza”, 2020 nr 5, dwumiesięcznik wydawany w Szczecinku, 50 s.