Kolorowy świat emocji ukryty w książkach

„Jedną z głównych kompetencji kluczowych wymienianych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej jest świadomość i ekspresja kulturalna. Praca nad nią skierowana może być na twórcze wyrażanie idei i emocji za pośrednictwem różnorodnych mediów, w tym także literatury, sztuk teatralnych i wizualnych. Doświadczenia takie pozwalają dziecku na rozładowanie różnorakich stanów emocjonalnych, odczuwanie pozytywnych emocji, a tym samym zwiększają otwartość poznawczą dzieci. Wzmacniają kreatywność, inwencję dziecka oraz wspierają budowanie pozytywnych relacji z rówieśnikami i dorosłymi.” Tak rozpoczynał się nagrodzony wniosek o przyznanie stypendium artystycznego Miasta Gorzowa Wlkp. w roku 2019, który złożyła Maja Wilczewska – nauczyciel bibliotekarz.

Celem realizacji programu stypendialnego było zachęcenie dzieci do ekspresji kulturalnej poprzez prezentację książek innych (pod względem edytorskim) od popularnych:

– książki interaktywnej, w której czytelnik uczestniczy aktywnie w czytaniu historii poprzez wykonywanie zaproponowanych przez autora czynności; ma wpływ na dalszą treść czytanego tekstu, mimo braku umiejętności czytania – „Kolory” Herve Tullet;

– książki zaprezentowanej w teatrze kamishibai, jako przykładu historii opowiadanej za pomocą kart przekładanych w drewnianej skrzynce – „Kolorowy potwór” Anna Llenas, adaptacja na teatr kamishibai Maja Wilczewska;

– książki obrazkowej edytorsko zmodyfikowanej poprzez wycięcie dziur w kolejnych kartach, jako przykład działań podejmowanych przez twórcę, aby zaintrygować czytelnika i zachęcić go do współtworzenia historii – „Co było potem? Książka o Muminku, Mimbli i Małej Mi” Tove Jansson, również adaptowanej przez stypendystkę na karty obrazkowe.

W cyklu trzech warsztatów uczestniczyły dzieci z 12 grup „zerówkowych” uczęszczających do dziewięciu gorzowski przedszkoli – Przedszkola Miejskiego nr 1 „Świat Bajeczki Jedyneczki”, Przedszkola Miejskiego nr 2, Przedszkola Miejskiego nr 6, Przedszkola Miejskiego nr 7 „Bajkowy Świat”, Miejskiego Przedszkola Integracyjnego nr 9 „Na Zielonym Wzgórzu”, Przedszkola Miejskiego nr 15 „Baśniowy Dom”, Przedszkola Miejskiego nr 18, Przedszkola Miejskiego nr 31 „Kubusia Puchatka” oraz Przedszkola Miejskiego 33.

M. Wilczewska, jako biblioterapeuta, chciała również pośrednio wesprzeć dzieci w przygotowaniu do przekroczenia progu szkolnego. Zaproponowane publikacje wspomagały proces adaptacji w szkole poprzez lepsze radzenie sobie z emocjami, łatwiejsze nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi oraz pobudzanie do samodzielności.

Świat kolorów z Hervem Tulletem

Tematem przewodnim pierwszego warsztatu były kolory. To jak powstają, jak określają świat i które są naszymi ulubionymi. Wszystko to dzięki książce interaktywnej Herve Tulleta Kolory. Zajęcia rozpoczęły się prostym ćwiczeniem rysunkowym, w trakcie którego dzieci – wykonując esy-floresy – poszukiwały swoich ulubionych kolorów. Do przeprowadzenia tej szybkiej zabawy wykorzystano przygotowane wcześniej kartonowe ramki. Po „rękaniu”, czyli czytaniu za pomocą dłoni (przedszkolaki wykonywały za pomocą rąk polecenia z książki), stworzono wielki plakat „Z miłości do kolorów”. Plakat, będący sketchnotką, prezentował zasady mieszania barw podstawowych w celu uzyskania barw pochodnych. Następnie w przedszkolnych salach pojawili się kolorowi detektywi. Przedszkolaki miały za zadanie wyszukać jak najwięcej przedmiotów w określonych kolorach oraz zdjęć kojarzących się im z tymi kolorami. Podsumowaniem pierwszego warsztatu było stworzenie wielokolorowych magicznych talizmanów z masy solnej.

Moje emocje są kolorowe

Podczas kolejnego spotkania „zerówkowicze” wybrali się do świata emocji, a wszystko to dzięki książce obrazkowej Anny Llenas Kolorowy potwór. Książkę stypendystka własnoręcznie adaptowała, jako opowieść na kartach obrazkowych do drewnianego teatrzyku butai. Nim jednak dzieci poznały historię zielonego potwora, któremu pomieszały się emocje, przywitały się okazując emocje różnymi częściami ciała. Na przykład musiały wymyślić jak brzuszek może pokazać, że jest smutny. Po obejrzeniu przedstawienia w  teatrze kamishibai, przedszkolaki zagrały magiczną kostką uczuć. Wybrane dzieci rzucały kostką z postaciami potwora w określonych kolorach symbolizujących złość, radość, smutek, strach i spokój. To los decydował o tym, jaką emocję miały odgrywać. Wyprawa detektywów pojawiła się po raz kolejny – tym razem w postaci kolorowych emocjonalnych buziek i zdjęć prezentujących różne stany emocjonalne. Na koniec drugiego spotkania dzieci w pięciu grupach tworzyły wielkie plakaty żółtego wesołego, niebieskiego smutnego, czarnego przestraszonego, czerwonego złego czy zielonego spokojnego potwora.

Witamy się z samodzielnością, żegnamy z projektem

Ostatnie spotkanie poświęcone było prezentacji książki innej pod względem edycyjnym – Tove Jansson Co było potem? Książka o Mimbli, Muminku i Małej Mi. Dziurawa książka miała zainspirować dzieci do rozmowy o tym, co wolno robić z książką autorowi, a w efekcie, co to takiego samodzielność. Ponownie bibliotekarka adaptowała publikację do teatru kamishibai, zachowując dziury wycięte w oryginalnej pozycji. W trakcie przedstawienia dzieci wymyślały kontynuację przygód muminkowych bohaterów podpatrując przez dziury szczegóły nowych kart z historii. Kończąc stypendialne spotkania przedszkolaki same zostały autorami i stworzyły własne historie do teatru kamishibai. Każde z dzieci otrzymało szablon miniteatrzyku, w którym mogło zaprezentować historię na wybrany przez siebie temat.

Zaproponowane przez stypendystkę książki pozwoliły poszerzyć obręb doświadczeń osobistych dziecka w zakresie kontaktu z tekstem literackim, bo tylko one pozwalają wyrobić potrzeby czytelnicze dziecka. Wszyscy zajmujący się problematyką czytelnictwa i kontaktów z książką podkreślają, że dojrzałego czytelnika wychowuje się już od najmłodszych lat – „Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”. W wieku przedszkolnym dziecko łączy jeszcze czytanie z przyjemnością i atrakcją, w szkole zaczyna traktować je jako obowiązek. Czasem nieprzyjemny, jeśli ma trudności w nauce. Wszystkim zajęciom w ramach cyklu przyświecał cel pobudzenia kreatywności i samodzielnego myślenia. Praca z tekstem literackim powodowała, że przedszkolaki chętniej działały plastycznie i słownie. Rozbudzano w nich zainteresowanie otoczeniem i wzbogacano procesy myślowe.

Maja Wilczewska (MajuBaje)
nauczyciel bibliotekarz

Maja Wilczewska (MajuBaje) – nauczyciel dyplomowany bibliotekarz, pracujący w Bibliotece Pedagogicznej Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Gorzowie Wielkopolskim, certyfikowany nauczyciel biblioterapii oraz ambasador teatru kamishibai w Polsce, trener szkolący dorosłych w zakresie biblioterapii, bajkoterapii, papierowego teatru kamishibai, technik i metod promowania i animowania czytelnictwa oraz zastosowania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych, animator i edukator pracujący z dziećmi i młodzieżą, m.in. tworzący Przygody z teatrem kamishibai w Teatrze im. J. Osterwy w Gorzowie, stypendysta Prezydenta Miasta Gorzowa Wlkp. w dziedzinie edukacji i animacji kulturalnej, autorka strony FB MajuBaje, przede wszystkim jednak mama 11-letniego Kajetana, pożeracza książek, który jako królik doświadczalny testuje wszystkie pomysły czytelnicze mamy.