Konferencja „Humor u Herberta”

29 października 2019 r. w sali audytoryjnej gorzowskiej Książnicy przy ul. Sikorskiego 107 w ramach drugiej edycji Gorzowskiej Herbertiady odbyła się konferencja pt. „Humor u Herberta”.

Na część pierwszą konferencji, którą otworzył dyrektor Biblioteki Sławomir Szenwald, złożyły się dwa wykłady oraz reportaż radiowy. Prof. Małgorzata Mikołajczak z Uniwersytetu Zielonogórskiego w wystąpieniu „Humor Herberta” przedstawiła genezę, odmiany i funkcje humoru w twórczości poety. Punktem wyjściowym były listy, m.in. do Jerzego Zawieyskiego, Jerzego Turowicza, Stanisława Barańczaka, na podstawie których prelegentka zilustrowała komizm językowy, sytuacyjny, komizm postaci, zwróciła uwagę na mistrzowskie koncepty, gry słowne czy humorystyczne podpisy ich autora. Humor to także niezwykle ważny element programu poetyckiego Z. Herberta – podkreśliła prof. Mikołajczak. Pozwala poznawać i rozumieć rzeczywistość, pomagając jednocześnie zachować dystans wobec siebie i świata. Jest warunkiem dobrej poezji. A jakie jest jego źródło? – wynika z postrzegania świata w jego paradoksach, z napięcia między wartościami. Humor jest „piorunochronem” wyłapującym to napięcie. Sztandarowym przykładem realizacji tego programu poetyckiego jest postać Pana Cogito. Z kolei prof. Katarzyna Taborska z gorzowskiej Akademii im. Jakuba z Paradyża w wykładzie „Humor w biograficznych portretach Zbigniewa Herberta”, bazując na książce „Wierność. Wspomnienia o Zbigniewie Herbercie” Anny Romaniuk, skupiła się bardziej na osobie poety. Z fragmentów wspomnień o poecie (m.in. Tadeusza Chrzanowskiego, Krzysztofa Karaska) czy jego listów (m.in. do Edwarda Balcerzana), czytanych przez gorzowską autorkę Annę Łaniewską, wyłonił się portret Herberta-humorysty. Wykłady te uznać można za dopełnienie powszechnej, nieco koturnowej szkolnej wiedzy o twórczości poety. A. Łaniewska przedstawiła też aktorski kolaż o księciu Minotaurze, który powstał na podstawie tekstów Z. Herberta i Jorge Luisa Borgesa.

Część pierwszą konferencji zamknął reportaż „Nie powrócę do źródła spokoju…” Izabeli Patek z Radia „Zachód”, w którym autorka skupiła się na wątkach gorzowskich w biografii Z. Herberta. Wśród rozmówców reporterki znaleźli się m.in. dr hab. Andrzej Franaszek, siostrzeniec poety Rafał Żebrowski, Janusz Dreczka, Sławomir Jach, Ewa Mazur i Jan Tomaszewicz, którzy opowiadali o pracy Z. Herberta na stanowisku dyrektora dramatycznego w Teatrze im. J. Osterwy w sezonie artystycznym 1955/1956, o jego relacjach z aktorami i przyjaźni z Ireną i Tadeuszem Byrskimi. Swoją pracę w gorzowskim teatrze, co warto podkreślić, Z. Herbert traktował bardzo poważnie – tu znalazł zrozumienie dla swojej sztuki, tu też wystawił swoje dramaty „Jaskinia filozofów” i „Drugi pokój”. Poszukując materialnych pamiątek po poecie, I. Patek odwiedziła też dwa archiwa – teatralne i Akademii im. J. z Paradyża. Obok dokumentacji związanej z pracą, znalazła tam też listy i pocztówki Z. Herberta wiele mówiące o jego relacjach towarzyskich i osobowości.

W części drugiej Gorzowskiej Herbertiady, po przerwie kawowej, został zaprezentowany spektakl muzyczno-literacki „Powroty Bardów” w wykonaniu zespołu z Wolsztyna, na który złożyły się piosenki Przemysława Gintrowskiego m.in. do słów Z. Herberta, wiersze poety oraz wspomnienia o bardzie „Solidarności”.

Anna Sokółka

Fot. Kazimierz Ligocki