Największy i najpiękniejszy

To był największy i najpiękniejszy kościół Nowej Marchii z bardzo wysoką, bo liczącą 103 metry wieżą. W XIV wieku zafundowali go sobie mieszczanie z Chojny (Königsberg/Neumark), by pokazać swoją wyższość nad zakonem augustianów, który właśnie wzniósł całkiem okazały kościół. I taki był do 1945 roku.

Zobaczyłam ten kościół na przełomie lat 60. i 70. minionego wieku. Pamiętam, jak zaimponował wielkością, ale jednocześnie obezwładnił stanem ruiny, w jaki zmieniła go wojna.

*

Architekt Günther Kumkar z Hanoweru przyjechał do Chojny po raz pierwszy po wojnie dopiero w 1986 roku. To przed laty był jego kościół, tu został konfirmowany, z tym kościołem łączyły się wspomnienia jego dzieciństwa i młodości. Uznał, że taki cenny kościół nie może pozostawać w stanie ruiny, że nie mogą w jego wnętrzu rosnąć drzewa (a już rosły).

Dla idei odbudowy kościoła Mariackiego pozyskał najpierw księdza proboszcza Antoniego Chodakowskiego, a potem innych Niemców i Polaków, którzy w 1994 roku powołali Fundację Kościół Mariacki w Chojnie- Königsberg/Neumark.

Krok po kroku, rok po roku ruina zmieniała się w znów wspaniały kościół. A zakrętów po drodze było bardzo dużo. Jednym – śmierć inicjatora Günthera Kumkara, innym – źle przygotowana i źle położona dachówka, którą po 15 latach trzeba było położyć od początku. Koszt – blisko 3 mln zł. Sporo kłopotów nastręczała wieża, początkowo niebezpiecznie się wychylająca w bok.

Ksiądz Chodakowski pytany, kiedy zakończy się remont kościoła, zwykł odpowiadać, że budowa takiego kościoła trwała co najmniej sto lat, więc nam jeszcze trochę czasu zostało.

*

30 lat odbudowy kościoła Mariackiego w Chojnie dokumentowała wystawa, po której pozostał obszerny katalog. Zawiera on historię kościoła oraz w kolejnych rozdziałach etapy badań i jego odbudowy. Do tego niezwykłego procesu włączyło się bardzo dużo ludzi, zarówno z Niemiec, jak i z Polski. Autorzy opracowania – Peter Helbrich i Reinhard Schmook – zwracają uwagę na początkową nieufność Polaków, czy taką dużą inwestycję da się przeprowadzić siłami społecznymi. Ale gdy zobaczyli pierwsze efekty prac, chętnie przystąpili do pracy.

Od lat co roku najpierw w końcu sierpnia, a teraz na początku września odbywają się w tym kościele nabożeństwa ekumeniczne jednoczące dla wspólnego celu Polaków i Niemców, protestantów i katolików. Książka wnikliwie dokumentuje kolejne etapy odbudowy i pojednania w formie tekstu, a także wieloma dobrymi zdjęciami.

W ten sposób powstała ciekawa publikacja o najwspanialszym kościele dawnej Nowej Marchii, a teraz pogranicza Lubuskiego i Zachodniopomorskiego.

***

Peter Helbrich i Reinhard Schmook „30 Jahre Wiederaufbau der kriegszerstörten Marienkirche in Königsberg/Nm. – Chojna / 30 lat odbudowy ze zniszczeń wojennych Kościoła Mariackiego w Chojnie – Königsberg/Neumark”, tłumaczenie Robert Piotrowski, wyd. Albert Heyde Stiftung in. Bad Freinwalde (Oder), Bad Freinwalde (Oder) 2021, 160 s.