Naukowo i różnorodnie

15 numer „Zeszytów Naukowych” wydany przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Zbigniewa Herberta jest okazją do jubileuszu. „Zeszyty” noszą wspólny tytuł „Nowa Marchia prowincja zapomniana – Ziemia Lubuska – wspólne korzenie”, który wskazuje na ich regionalny profil. Od blisko 20 lat odbywają się w bibliotece spotkania, podczas których naukowcy z różnych ośrodków prezentują swoje badania związane z naszym regionem. Większość z tych wystąpień opublikowana została właśnie w „Zeszytach”. W ten sposób „Zeszyty” stały się najlepszym źródłem wiedzy o historii niewielkiego kraju nazwanego w średniowieczu Nową Marchią, którego ziemie leżą obecnie w północnej części województwa lubuskiego i południowej części zachodniopomorskiego.

*

Wieloletnie zajmowanie się historia regionu oraz zgromadzone duże zasoby książek, czasopism, map i innych publikacji zdecydowały, że w minionym roku gorzowska biblioteka została zaliczona do bibliotek naukowych. Decyzję taką podjęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa narodowego na wniosek Krajowej Rady Bibliotecznej. Tym samym gorzowska biblioteka weszła do wykazu bibliotek naukowych, który prowadzi Biblioteka Narodowa. Taki awans w hierarchii naukowej zobowiązuje do jeszcze wnikliwszego badania przeszłości i propagowania wiedzy na ten temat. Zmiany te objęły także „Zeszyty Naukowe”. Od wydanego właśnie numeru są one objęte pieczą Rady Naukowej składającej się z dziewięciu naukowców z Poczdamu, Szczecina, Zielonej Góry, Koszalina i Gorzowa, a naukową pieczę biblioteka powierzyła Wydawnictwu Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”. Wszystkie zgłaszane artykuły muszą być teraz zatwierdzone przez kompetentnych recenzentów. Dla ludzi nauki ważne jest również to, że za publikację w „Zeszytach” autorzy otrzymują punkty, bardzo istotne dla ich karier naukowych.

Jeszcze jedna zmiana dotyczy doboru publikowanych tekstów. Do tej pory kluczem był udział w sesjach lub spotkaniach organizowanych przez bibliotekę. Teraz swoje propozycje mogą zgłaszać wszyscy, a jedynym warunkiem jest związek z regionem.

*

W numerze 15 opublikowano dziewięć artykułów od analizy szeroko pojętego problemu po dotyczące drobnych faktów lub rzeczy. Dla przykładu: Agnieszka Gontarzewska-Piekarz pisze o „Górnictwie węgla brunatnego w dawnym powiecie gorzowskim (1847-1926)”, a Katarzyna Sanocka-Tureczek o jednym tylko „Pomniku żołnierzy I wojny światowej w Lipkach Wielkich”. O omnibusach kursujących w Landsbergu w latach 1885-1914 pisze Remigiusz Grochowiak, a Michał Dworczyk i Piotr Maliński o trzech unikalnych dokumentach ze zbiorów muzeum w Mieszkowicach.

Zwracam uwagę na dwa teksty autorów związanych z Międzyrzeczem: Katarzyna Szuba-Frąckowiak przedstawia triumf nauki, a potem triumf barbarzyństwa w szpitalu psychiatrycznym w Obrzycach (dziś dzielnica Międzyrzecza), a Grzegorz Urbanek przypomniał o służbie ochotników z Walonii (Belgia) na Ziemi Międzyrzeckiej w okresie II wojny światowej.

*

Na szczególną uwagę zasługuje moim zdaniem artykuł Andrzeja Chmielewskiego „1945 Landsberg nad Wartą – podpalone miasto”. Choć stosunkowo niewiele tam informacji całkiem nowych, autor zebrał wszystkie dokumenty i wspomnienia dotyczące najważniejszych dla Gorzowa dni w końcu 1945 roku. Powstał w ten sposób pełny, rzetelny i wielostronny obraz dni przełomu: od militarnej strategii po dramaty zwykłych ludzi. Ten tekst – moim zdaniem – wzbogacony o więcej zdjęć, powinien ukazać się jako samodzielna publikacja, w oddzielnej książce. Co prawda dostęp do „Zeszytów” nie jest trudny, ale tutaj ten ważny dla gorzowian tekst jest jednym z wielu, a nie jedynym.

*

Przekształcone „Zeszyty Naukowe” WiMBP profilem zbliżone są do Nadwarciańskiego Rocznika Naukowo-Archiwalnego, ale mają ten atut, że mogą się ukazywać częściej niż raz w roku; nie krępuje ich nazwa „rocznika” w tytule. A materiałów do druku jest dużo, bo badania przeszłości zataczają coraz to szersze kręgi. A więc – szerokiej drogi.

***

Zeszyty Naukowe nr 15 Nowa Marchia prowincja zapomniana – Ziemia Lubuska – wspólne korzenie”, red. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, red. nacz. Sławomir Szenwald, wyd. Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin 2022, 200 s.