Niezmiennie wróżę przyszłość

„Studia – Konteksty Pogranicza” to czasopismo naukowe wydawane przez działające w Akademii im. Jakuba z Paradyża Akademickie Centrum Badań Euroregionalnych, które pracuje pod patronatem Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Już tylko powyższa informacja stawia to Centrum wysoko w hierarchii nauki. Umacnia zaś zakres badań prowadzonych w aż dziewięciu pracowniach tego Centrum.
Jak informuje strona internetowa Centrum „Badania naukowe zespołowe, autorskie i promotorskie obejmują w swoim zakresie nauki humanistyczne, ekonomiczne, matematyczne i techniczne”. Najbliższe czytelnikom i bibliotece są: Pracowania Badań nad Literaturą i Czasopiśmiennictwem Pogranicza oraz Pracownia Badań nad Językiem Pogranicza. Powołano także równie ważne jak: Pracownia Analiz Gospodarczych, Pracownia Analiz Wschodniego Sąsiedztwa, Pracownia Badań nad Samorządem Terytorialnym, Gospodarczym i Zawodowym.
Zakres prac każdej Pracowni jest bardzo szeroki, ale na jej stronie internetowej planowane konferencje dotyczą 2015 roku a sprawozdania obejmują dokonania tylko do roku akademickiego 2014/2015, a więc dość odległe. Widać o tej stronie zdecydowanie zapomniano, bo nie wprowadzono nawet nowych, wyższych tytułów naukowych zdobytych przez osoby pracujące dla Centrum.
*
W 2017 r. ukazał się pierwszy numer czasopisma „Studia – Konteksty Pogranicza”. Redakcja tak zdefiniowała misję nowego pisma: „Pragniemy, by spojrzenie na pogranicze było szerokie i wielowymiarowe. (…) Wielość perspektyw i wieloznaczność przekazów powoduje, że próbujemy zrozumieć czasami niezrozumiałe i odkryć jeszcze nieodkryte”. W numerze podęto wiele tematów, najczęściej dotyczących tożsamości i kultur mieszkańców regionu lubuskiego, a ja w jego omówieniu stwierdziłam: „Kontekstów pogranicza może być wiele, a więc wróżę nowemu gorzowskiemu pismu naukowemu szeroką przyszłość” (http://www.echogorzowa.pl/news/31/czytajzemna/2018-05-26/wiele-kontekstow-pogranicza-21865.html).
*
Rok później ukazał się numer drugi z dominującym rozdziałem „Konteksty literatury pogranicza”. Krzysztof Wasilewski (pracownik WiMBP) omawia tematykę artykułów dotyczących historii regionu lubuskiego w piśmie „Nadodrze” z 1967 roku. Dokumentują one rolę pisma w kształtowaniu pamięci zbiorowej mieszkańców regionu, które znacznie wykraczało poza ramy nakreślone przez politykę tamtych lat.
Bardzo interesujący jest artykuł niemieckiej badaczki Hannelore Scholz-Lübbering opublikowany po niemiecku i w tłumaczeniu na język polski o literackim polsko-niemieckim dziedzictwie kulturowym na pograniczu. Autorka pokazała, jak w przedwojennej literaturze niemieckiej prezentowana była tematyka pogranicza, jak budowano w niej czarny obraz Polaka, a potem w końcu i bezpośrednio po wojnie rozliczano winy i współwiny Niemców. Duża i ważna część artykułu poświęcona jest legendom, sagom i ludowym opowieściom zrodzonym w Nowej Marchii i szerzej na terenach nadodrzańskich oraz ich przystosowaniu do nowych realiów w Polsce.
Ukłonem w stronę prof. Lechosława Jocza jest zamieszczenie dwóch artykułów dotyczących gwary kaszubskiej, dość odległej od regionu gorzowskiego.
*
W rozdziale „Konteksty tożsamości” zamieszczono tylko dwa artykuły: Krystyny Kamińskiej, czyli mój pt. „Christy Wolf zmagania z totalitaryzmami” oraz Małgorzaty Czabańskiej-Rosady „Junikowski proboszcz ks. Feliks Michalski”.
Christa Wolf, niemiecka pisarka urodzona w Gorzowie w 1929 r. na własnej skórze odczuła oddziaływanie najpierw nazizmu, a potem, już w NRD – stalinizmu. Jako młoda dziewczyna chłonęła ideologię hitlerowską, a po jej odrzuceniu wpadła w sidła równie niebezpiecznej ideologii stalinowskiej. Jak się z nich wydobywała i jakie piętno pozostawiły w niej na zawsze, rozważam w tym artykule. Artykuł opatrzyłam mottem: „Minione nie jest martwe, wcale nawet nie przeminęło. To my odsuwamy je od siebie i udajemy, że stało się nam obce”. Są to pierwsze zdania książki Christy Wolf pt. „Wzorce dzieciństwa”. Nie rozumiem, dlaczego weszły one do tytułu artykułu śmiesznie go rozdymając.
Małgorzata Czabańska-Rosada prezentuje sylwetkę księdza Feliksa Michalskiego z Poznania. Dlaczego akurat jego, kiedy w naszym regionie podobnych, a nawet bardziej zasłużonych księży było wielu?
*
Rozdział „Konteksty pogranicza oczami studentów” reprezentowany jest tylko jednym artykułem i to w formie sprawozdania, a nie badania. Tom dopełniają recenzje dwóch książek (w tym jednej o języku kaszubskim) oraz sprawozdania, m. in. o konferencji organizowanej przez Centrum pt. „Mniejszości narodowe, wyznaniowe i etniczne na Ziemiach Zachodnich (Odzyskanych) po 1945 r.”.
*
Akademickie Centrum Badań Euroregionalnych ma do spełnienia ważną misję w naszym regionie, a tematy badawcze – jak to się mówi – leżą na ulicy. Tymczasem już drugi tom wydawanego przez Centrum naukowego rocznika sprawia wrażenie zbioru przypadkowych tekstów. Z brakami edytorskimi włącznie, jak choćby cytowane wyżej przeniesienie motta do tytułu artykułu. Mimo tych obiekcji ciągle jednak „wróżę nowemu gorzowskiemu pismu naukowemu szeroką przyszłość”.

***
„Studia – Konteksty Pogranicza”, nr 2, wyd.  Wydawnictwo Naukowe Akademii im. Jakuba z Paradyża, red. nauk. Beata A. Orłowska, Katarzyna Taborska i Małgorzata Czabańska-Rosada, Gorzów Wlkp. 2018, 186 s.
Korzystałam z egzemplarza z Działu Regionalnego Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wlkp.