O dokumentach i o ludziach

Seria „Ziemia Międzyrzecka w przeszłości” dotąd miała format A-4, w którym lepiej prezentowały się zdjęcia, ale trudniej czytało się teksty. Tak było przez 18 lat. Gdy pismo osiągnęło już dojrzałość – jak u ludzi – zmieniono jego format na B-5, w którym gorzej wyglądają zdjęcia, bo mniejsze, ale lepie czyta się teksty. Ważne także, że redakcja nawiązała współpracę z krakowskim wydawnictwem Avalon publikującym tylko książki historyczne, a tym samym ma szansę na poszerzenie kręgu odbiorców. I lepszą jakość druku.

*

W pierwszej części rocznika dominują dokumenty. Piotr Maciej Dziembowski z Poznania opublikował w poprzednich numerach „Ziemi Międzyrzeckiej” oraz w „Nadwarciańskim Roczniku Historyczno-Archiwalnym” kilka artykułów dotyczących przede wszystkim demografii w dawnym powiecie międzyrzeckim. Często musiał korzystać z duplikatów ksiąg metrykalnych, co budziło uzasadnione wątpliwości, czy są zgodne z oryginałem. Porównanie obu form przeprowadził dla parafii w Policku i wyciągnął ciekawe wnioski, które mogą zainteresować badaczy regionu. Mniej czytelników, bo zawierają suche zestawienia tabelaryczne.

Leszek C. Belzyt z Uniwersytetu Zielonogórskiego omawia „Strukturę ludności w powiecie międzyrzeckim w świetle pruskich statystyk językowych w latach 1831-1911”. Analiza dokumentów doprowadziła do wniosków, że ludność polska stanowiła ok. 1/4 wszystkich mieszkańców powiatu, z tym, że na wschodzie było więcej Polaków, na zachodzie (także w powiatowym mieście) mniej. Natomiast wzrastała liczba katolików do ponad połowy w XX wieku. Liczby pozwalają autorowi stwierdzić, że polityka germanizacyjna nie przyniosła istotnych efektów.

*

Kilka tekstów dotyczy ludzi. Katarzyna Sztuba-Frąckowiak poświęciła swoją rozprawę urzędującemu w Obrzycach staroście krajowemu von Heykingowi, o którym współcześni mu Polacy mówili, że ma szlachecką krew, hakatystyczne serce i luterską duszę. Ciekawe.

Sporo o ludziach, ale więcej o strukturze sądów w Międzyrzeczu w latach 1945-1989 pisze Tomasz Szafraniec, sędzia Sądu Rejonowego w Żarach, także historyk sądownictwa w Lubuskiem. Obszerny artykuł, w zasadzie kompendium wiedzy o sądach w Międzyrzeczu.

Siedem kolejnych sylwetek zasłużonych mieszkańców wejdzie do „Słownika biograficznego Ziemi Międzyrzeckiej”. Swoje biogramy otrzymali: Nikodem Grynicki, Władysław Kubiak, Aleksander Kuźmicz, Edmund Migoś, Czesław Mikołajczyk, Janusz Olczak, Edward Toporowski. Napisały je panie: Ewa Zdrowowicz-Kulik, Wiesława Chamienia, Irena Kaczorowska, Jadwiga Szylar, a redakcją „Słownika” zajmuje się Izabela Stopyra.

*

Inne tematy podjęte w 19. roczniku „Ziemi Międzyrzeckiej…” to:

Katarzyna Sanocka-Tureczek pisze o pomniku żołnierzy I wojny światowej w Międzyrzeczu.

Anna Socha zajęła się 15 poniemieckimi cmentarzami w gminie Przytoczna, ale zbadała je w sposób nietypowy, bo tylko roślinność na ich terenie. Znalazła 28 drzew o parametrach pomnikowych, których dodatkowym walorem jest to, że ich korony nigdy nie były obcinane. Najcenniejsze przyrodniczo obiekty znajdują się w Nowej Niedrzwicy, Lubikowie i Twierdzielewie.

Dwa artykuły dotyczą sztuki: Marceli Tureczek przedstawia rzeźbę ze sceną ukrzyżowania na cmentarzu w Kaławie, a Stanisław Pietkiewicz przypomina malarza Arnolda Toppa, który w latach II wojny mieszkał w Międzyrzeczu.

Andrzej Chmielewski zgromadził wiele wspomnień i teraz udostępnia je czytelnikom. Tym razem pisze o zbrodni wojennej w lazarecie w Lutolu Suchym.

Ciekawy, zróżnicowany tematycznie tom.

***

„Ziemia Międzyrzecka w przyszłości”, tom XIX, seria monograficzna, wyd. Towarzystwo Historyczne Ziemi Międzyrzeckiej i Powiat Międzyrzecki, red. naukowa Marceli Tureczek i Grzegorz Urbanek, Kraków 2021, 288 s.