O Witnicy i o regionie

Choć w tytule ma ,,Witnicę”, można tę książkę uznać za historię nie tylko tego miasta, a całego regionu. Składa się z 13 artykułów, z których cztery pierwsze dotyczą przeszłości do 1945 r., dwa mówią o latach od 1945 po współczesność, a siedem kolejnych to przyczynki do analiz różnych lokalnych problemów. Wszystkie przygotowane zostały na dwa sympozja zorganizowane w Witnicy przez ks. Ryszarda Tomczaka. Pierwsze pt. ,,Dziejowy wymiar witnickiego Kościoła” miało miejsce w 2016 r., drugie – ,,Przejawy aktywności społecznej w powojennej Witnicy” w 2017 r. Ks. Ryszard Tomczak zebrał wygłoszone referaty, dorzucił krótki wstęp na temat historii miejscowości, postawił datę 31.12.2018 r. i z tytułem ,,Witnica kulturalna i religijna” przekazał do druku jako szósty tom ,,Studiów i Szkiców Witnickich”.
*
Cztery pierwsze artykuły zajmują więcej niż połowę książki i one tematycznie obejmują obszar większy niż sama miejscowość.
Marek Golemski analizuje ,,Informacje o źródłach pisanych dotyczących Witnicy”, tyle że w dwóch pierwszych dokumentach, którymi się zajmuje, nazwa Witnicy nie występuje. Historyka zastanawia – dlaczego? Dokumenty te dotyczą nadań dla zakonu templariuszy, a więc, czy takiej miejscowości jeszcze nie było, czy była, ale zbyt mała, aby ja uwzględnić, czy po prostu o niej autorzy nie wiedzieli. Ciekawe są rozważania historyka poszukiwacza prawdy.
Stanisław Sinkowski z Muzeum im. Jana Dekerta w Gorzowie w artykule ,,Archeologiczne dziedzictwo Witnicy” daje sprawozdanie z prac wykopaliskowych, jakie miały tam miejsce w latach 2010-2017. Pierwsze badania prowadzili tu Niemcy w 1870 i 1893 r., ponieważ wytypowali ten obszar jako teren wczesnego osadnictwa. Badania z XXI w. potwierdziły tamtą tezę. Odnalezione zostały dowody osadnictwo na terenie Witnicy od epoki kamiennej, przez kulturę łużycką, aż do wczesnego, a nawet późnego średniowiecza. Artykuł zilustrowany został 20 rycinami, które pomagają w lekturze.
Rozdział ,,Dzieje lubuskiego Kościoła w średniowieczu” autorstwa prof. dr. hab. Andrzeja Wałkówskiego mógłby stanowić oddzielną pozycję wydawniczą, bo tak szeroko ujmuje zagadnienie. Biskupstwo lubuskie zostało utworzone w 1124 r. Pierwszym najważniejszym biskupem lubuskim był Wawrzyniec, który rządy objął prawdopodobnie w 1208 r., a zmarł w 1233 r. On rozpoczął budowę katedry w Lubuszu, ufortyfikował Lubusz, zorganizował kancelarię biskupią. Sporo miejsca poświęcił autor na uzasadnienie praw biskupstwa lubuskiego na Rusi, co wiązał z objęciem dóbr w Opatowie.
Bezpośrednio Witnicy, ale na szerokim tle, dotyczy artykuł Zbigniewa Czarnucha, witniczanina, pt. ,,Witnica chrześcijańska do 1945 r.”. Najpierw o templariuszach i cystersach, którzy mieli duży wpływ na powstanie tam Kościoła, a następnie Jana z Kostrzyna, który wprowadził religię protestancką. Przez cztery wieki dominowała tu ta religia, więc Zbigniew Czarnuch omawia organizację parafii luterańskiej i budowę świątyni. W 1936 r. w Witnicy wybudowano kościół katolicki, co było zapowiedzią obecności nowych mieszkańców i wyznawców tej religii. Tymczasem w okresie wojny w kościele protestanckim zaczynał się kryzys.
*
Dwa artykuły dotyczą lat po 1945 r., a ich tytuły mówią wszystko:
* Ks. Ryszard Tomczak – ,,Początki rzymskokatolickiej parafii w Witnicy od 1945 r.”,
* Dariusz Rymar – ,,Parafia rzymskokatolicka w Witnicy w świetle akt Wydziału ds. Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp.”.
Ksiądz Ryszard Tomczak podkreśla jednoczącą rolę księdza Józefa Bielaka najpierw w parafii Kamionki Wielkie, a potem w Witnicy. Dalej pisze o innych witnickich duszpasterzach, o ludziach zaangażowanych w życie parafii, o grupach modlitewnych i ewangelizacyjnych. Na koniec o remontach kościoła pod kierunkiem pracujących tu księży.
Dariusz Rymar przedstawia starania witnickich proboszczów od 1957 r. o podzielenie parafii i powołanie nowej w Kamieniu Wielkim. Stało się to dopiero w 1970 r. Jeden z dokumentów opisuje wizytę w witnickiej parafii w 1983 r. konsula USA w Poznaniu. Nie zachowały się żadne inne źródła o tej wizycie.
*
Na część dotyczącą współczesności złożyły się prace:
1. Józefa Bonder – „Szkoła Podstawowa w Witnicy w wychowaniu młodych postaw”,
2. Zdzisław Czyrka – „Mecenat Browaru Witnica nad sferą kultury”,
3. Henryk Grupa – „Edukacyjna działalność księgarni »Dom Książki« w Witnicy w latach 1967-75”,
4. Władysław Wróblewski – „Rola Biblioteki im Jana Dekerczyka w kształtowaniu kultury w Witnicy”,
5. Adrian Wośkowiak – „Dzieje i rola wychowawcza szkoły »Kopernik« w Witnicy”,
6. Geunter Buecher – „Wychowanie dla uczciwości”,
7. Józef Maciej Roślicki – „Drogowskazy zamiast słupów granicznych”.
*
,,Studia i szkice witnickie” to cykl wydawany przez Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej pod red. ks. Ryszarda Tomczaka. Gorzowska Biblioteka dysponuje trzema tytułami, wszystkie autorstwa ks. Tomczaka:
1. „Bezdroża New Age”,
2. „Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Witnicy (1945-2015)”,
3. „Paradyż moja miłość”.
Tom ,,Witnica kulturalna i religijna” nosi numer 6.

***
Ks. Ryszard Tomczak, ,,Witnica kulturalna i religijna”, Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, seria ,,Studia i szkice witnickie” nr 6, 220