Oferta bibliotek a dostępność odbioru kultury – notatka z konferencji, Kraków 2019

Działania na rzecz niepełnosprawnych użytkowników powinny być jednym z najważniejszych zadań bibliotek. Powinny polegać na wykorzystywaniu różnych form pracy, pomocy indywidualnej, konsultacji, pracy zespołowej. Podjęcie pracy z niepełnosprawnym czytelnikiem napawa wielu ludzi szeregiem obaw, wynikających z braku wiedzy na temat obsługi czytelnika o specjalnych potrzebach edukacyjnych i kulturalnych.

Jakie doświadczenia z pracy z czytelnikiem niepełnosprawnym mają inne biblioteki można było wysłuchać podczas Międzynarodowej Konferencji OFERTA BIBLIOTEK A DOSTĘPNOŚĆ ODBIORU KULTURY, która odbyła się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, podczas której wystąpiło 18 prelegentów z kraju i ze świata. W konferencji uczestniczyły, Beata Toruńska oraz Olga Smolec-Kmoch z Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Z. Herberta. Prelegenci z uwagi na krótki czas wystąpień przedstawili w pigułce swoje doświadczenia w pracy skierowanych do użytkowników o różnych potrzebach. Obradowali o stworzeniu najlepszych warunków umożliwiających dostęp do dóbr kultury, architekturze, wykwalifikowanej kadrze, dostosowanych źródłach informacji, zbiorach, bogatej oferty kulturalnej w bibliotekach zapewniających wysoki poziom zaspokojenia użytkowników.

Zgodnie z Manifestem Biblioteki Publicznej IFLA / UNESCO z 1994 r., który zakłada, że usługi biblioteki publicznej są świadczone dla wszystkich zgodnie z zasadą równego dostępu, bez względu na wiek, rasę, płeć, religię, narodowość, język czy status społeczny, a także, że konkretne usługi i materiały muszą być dostosowane do tych użytkowników, którzy nie mogą z jakichkolwiek powodów korzystać regularnych usług i materiałów bibliotecznych, na przykład mniejszości językowe, osoby niepełnosprawne lub osoby przebywające w szpitalu lub w więzieniu. Biblioteki, a raczej bibliotekarze w swojej pracy powinni uwzględnić wszystkie te zasady. Należy umożliwić dostęp do wiedzy, imprez kulturalnych i informacji.

Przytoczę słowa kilku prelegentów, których wypowiedzi, moim zdaniem, mogą inspirować pracowników współczesnych bibliotek.

Izabela Ronkiewicz-Brągiel (Biblioteka Kraków) – podkreślała jak ważna jest włączająca rola biblioteki publicznej i jaj pracowników aby zniwelować bariery w dostępie do dóbr kultury. Niepełnosprawność fizyczna, umysłowa, niedołęstwo, starość, problemy społeczne, organizacyjne, regulaminy, brak dostosowania obiektów do potrzeb użytkowników oraz brak wsparcia ze strony bibliotekarzy są głównymi przyczynami wykluczenia. Pełni empatii, kompetentni pracownicy, bogaty księgozbiór oraz odpowiednia oferta skierowana do czytelnika, mogą być kluczem do rozwiązania głównych problemów związanych z dostępnością bibliotek.

Według dr. Tomasza Makowskiego z Biblioteki Narodowej – biblioteka jest częścią modernizacji społeczeństwa. Trudno sobie wyobrazić świat, w którym nie będziemy mogli skorzystać z biblioteki. Obawiał się, czy biblioteki nadążą ze zmianą tak szybką, jak szybko będą zmieniali się użytkownicy bibliotek. To jak nowoczesne będą biblioteki, będzie się przekładało na rozwój społeczeństwa. Biblioteka nie może być świątynią. Ma być miejscem dostępnym i przyjaznym, tak by ludzie nie bali się do niej wejść. Biblioteki mają być otwarte, dosłownie. Budynek musi „mówić” – zapraszam.

Ryszard Skrzypczak (Instytut Książki) – przedstawił wybrane programy rządowe dedykowane bibliotekom. Ruszył pilotażowy program Instytutu Książki – książki za darmo dla osób niepełnosprawnych IBUK Libra Light! Platforma cyfrowa udostępnia publikacje niewidomym, słabowidzącym oraz niepełnosprawnym (nie mogącym czytać książek drukowanych) w formatach EPUB i MP3. Darmowy dostęp jest możliwy po zalogowaniu się do osobistego konta i wprowadzeniu autoryzacyjnego, czasowego kodu PIN. Aby go otrzymać, wymagane jest przedstawienie w bibliotece orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Nina Matcharashivili (Mediateka Tbilisi) – przedstawiła wielofunkcyjny charakter bibliotek gminy Tbilisi. Zaprezentowała w dużym skrócie przykładowe działania skierowane do użytkowników. Przede wszystkim zwróciła uwagę na nowoczesny, przeszklony, wolny od barier architektonicznych budynek Mediateki w Tbilisi, którego przeszklone ściany wychodzą na drzewa w parku, w którym jest umiejscowiony. Biblioteka pełni funkcję budynku zapewniającego relaks użytkownikom. Mogą rozmawiać, czytać książki siedząc w wygodnych fotelach i pufach popijając jednocześnie kawę. Mogą korzystać z hamaków zawieszonych na drzewach oraz z mebli zewnętrznych. Czas otwarcia dla użytkowników jest maksymalnie wydłużony. Ok 90 % pozostałych mniejszych bibliotek wymaga generalnego remontu ponieważ nie spełniają wymogów współczesnego, przyjaznego miejsca. Posiadają wyposażenie sprzed kilkudziesięciu lat.

Celem konferencji było zatem inspirowanie bibliotek do tworzenia warunków sprzyjających integracji z pozostałą częścią społeczeństwa. Zachęcenie do prezentowania ich prac w dziedziny literatury, muzyki, rękodzieła. Niepełnosprawni użytkownicy żyją wśród nas. Warto ich dostrzec przełamując bariery i odpowiednio dostosować przestrzeń biblioteczną na bardziej przyjazną i funkcjonalną. Współczesny bibliotekarz, to bibliotekarz kreatywny i czujny na zmieniające się otoczenie.

Warto sięgnąć po: Praktyczny poradnik savoir – vivre wobec osób niepełnosprawnych, autor: Judy Cohen, który jest dostępny na stronie MPIPS http://niepelnosprawni.sggw.pl/MPIPS_Savoir_vivre.pdf

Beata Toruńska
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta
w Gorzowie Wielkopolskim