Otwarcie Sali Papuszy

7 czerwca 2017 r. na pierwszym piętrze zabytkowej willi WiMBP w Gorzowie Wlkp. miało miejsce otwarcie sali poświęconej Bronisławie Wajs Papuszy. Uroczystość niemal zbiegła się z trzydziestą rocznicą śmierci cygańskiej poetki i jest dowodem na to, iż obawy Papuszy przed zapomnieniem okazały się płonne.

Po wielu latach,
a może już niedługo, wcześniej,
twe ręce moją pieśń odnajdą.
Skąd wzięła się? Czy w dzień, czy we śnie?
Wspominać zaczniesz, myśleć o mnie –
czy bajką było to, czy prawdą?
I o mych wszystkich pieśniach,
I o wszystkim – zapomnisz.

Papusza („Piosenka”)

Już w 1986 r. na zlecenie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Gorzowie została wydana teka bibliofilska pt. Papusza. Bronisława Wajs z wierszami poetki (przeł. z jęz. cygańskiego przez Jerzego Ficowskiego) i grafikami Andrzeja Gordona. Dwa lata później gorzowska biblioteka upamiętniła artystkę płaskorzeźbą autorstwa Zofii Bilińskiej, którą w 1988 r. umieszczono przy wejściu do siedziby głównej przy ul. Sikorskiego 107. W tym samym roku miały miejsce wydarzenia kulturalne poświęcone Papuszy: spotkania autorskie w bibliotekach gorzowskich i na terenie województwa, wystawa w Galerii „Inter Libros”, kiermasz książek z udziałem autorów oraz „Wieczór Papuszy” w Wojewódzkim Domu Kultury.

Staraniem dyrekcji w 2003 r. WiMBP pozyskała drewnianą rzeźbę poetki autorstwa Karola Parno Gierlińskiego (sponsorowaną przez Przedsiębiorstwo Budowlano-Instalacyjne „Pomiar” w Szczecinie), a w 2007 r. przed nowym gmachem biblioteki od strony parku Róż stanął pomnik Papuszy, którego autorką jest Zofia Bilińska (ufundowany przez firmę Skanska). W 2013 r. w ramach „Tygodnia z Papuszą” w WiMBP zostało zorganizowane spotkanie z Angeliką Kuźniak, autorką książki o Papuszy, połączone z okolicznościową wystawą.

W opinii dyrektora biblioteki Edwarda Jaworskiego pamięć o artyście zobowiązuje, a powstanie Sali Papuszy to konsekwencja wszelkich wcześniejszych działań podejmowanych przez bibliotekarzy, które unaoczniały twórczość tej najsławniejszej poetki cygańskiej. Bronisława Wajs (z d. Zielińska), znana jako Papusza (z cygańskiego Lalka), urodziła się 17 sierpnia 1908 r. w Sitańcu k. Zamościa, zmarła 8 lutego 1987 r. w Inowrocławiu. W latach 1953-1981 była związana z Gorzowem Wlkp.

Wśród zgromadzonych pamiątek w Sali Papuszy znajdują się tomiki poezji: Pieśni Papuszy (1956), Pieśni mówione (1973) i wydany pośmiertnie Lesie, Ojcze mój (1990); wydawnictwa obcojęzyczne (wiersze Papuszy zostały przetłumaczone na sześć języków) oraz publikacje na temat jej życia i twórczości, a także kopie i oryginały rękopisów – wierszy, dokumentów (w tym związanych z członkostwem Papuszy w Związku Literatów Polskich) oraz listów do Juliana Tuwima i Jerzego Ficowskiego; zdjęcia Czesława Łuniewicza, portret autorstwa Zbigniewa Olchowika, prace Krystyny Jóźwiak-Gierlińskiej; fotografie miejsc i pamiątek związanych z poetką – ze zbiorów własnych, Archiwum Państwowego w Gorzowie i osób prywatnych (m.in. Pana Leszka Bończuka).

M. Barczyńska-Kowańdy

Fot. B. Bloch, K. Ligocki