Pełna wiedza o Woldenbergu

Książka Przemysława Słowińskiego „W okowach niewoli” w pełni realizuje postulat nowego opowiedzenia starych tematów. Jej podtytuł wyjaśnia: „Polscy oficerowie w Oflagu IIC Woldenberg podczas II wojny światowej”.

*

W dzisiejszym Dobiegniewie (50 km na północny wschód od Gorzowa), a wtedy Woldenbergu Niemcy zbudowali obóz dla polskich oficerów wziętych do niewoli we wrześniu 1939 roku nazwany Oflagiem IIC Woldenberg. Po upadku powstania warszawskiego dowieziono kolejne transporty. Wprawdzie przestrzegano tam zasad konwencji genewskiej, oficerowie korzystali z pewnych uprawnień, ale i tak było to uwięzienie. Na niewielkiej przestrzeni zamknięto do siedmiu tysięcy młodych mężczyzn z tytułami oficerskimi, a więc wykształconych i gotowych do walki o wolność Polski. Kwiat polskiej inteligencji. W Dobiegniewie znajduje się Muzeum Woldenberczyków, gdzie zgromadzono wiele pamiątek i eksponatów związanych z Oflagiem IIC.

*

O obozie w Woldenbergu napisano już dużo, ale były to przede wszystkim osobiste wspomnienia, a więc jednostkowe spojrzenie na tamte lata, albo opracowania nieco skrzywione ideologicznie, bo wydawane w latach Polski Ludowej.

Doktor Przemysław Słowiński z Akademii im. Jakuba z Paradyża oczywiście przeczytał wszystkie te prace, ale także przeprowadził kwerendy naukowe w wielu polskich i niemieckich archiwach. Kontaktował się z potomkami dawnych woldenberczyków, obejrzał zachowane pamiątki. Ponadto mógł skorzystać z najnowszych badań dotyczących wszystkich jeńców wziętych do niemieckiej niewoli. Wprowadził nowe metody badawcze, które pozwoliły mu na opracowanie naukowej monografii tego oflagu.

*

Rozdział pierwszy traktuje ogólnie o „Niemieckim systemie jenieckim w latach II wojny światowej”, ale już tu jest mowa o powstaniu i organizacji obozu w Woldenbergu, o komendanturze i niemieckiej załodze. Następne siedem rozdziałów przybliża różne aspekty obozowego życia, a było ono różnorodne. Oficerowie mieli świadomość, że ich zdrowie i wiedza będą służyć ojczyźnie, a więc różne formy dbania o kondycję oraz o poszerzanie wiedzy było nie tylko sposobem na obozową nudę, ale na przetrwanie. Autor szeroko omawia codzienne życie w obozie, troskę o zdrowie i ciało, działalność oświatową, aktywność kulturalną i twórczość artystyczną. W oddzielnych rozdziałach przedstawił traktowanie oficerów przez Niemców oraz jeniecką konspirację obozową. A pomysłów panowie oficerowie mieli bardzo dużo.

*

Tragiczne były ostatnie dni obozu. 25 stycznia 1945 roku nakazano oficerom w dwóch grupach morderczy marsz na mrozie na zachód przed zbliżającą się Armia Czerwoną. Tuż przed wyzwoleniem we wsi Deetz (dziś Dziedzice, gm. Barlinek), gdzie stacjonowała jedna z grup, zginęło 17 polskich oficerów, a kilku zostało rannych. Ale trzy tysiące zostało uwolnionych przez żołnierzy radzieckich.

Inna grupa oficerów została uwolniona przez wojska amerykańskie i oni musieli podjąć decyzję, czy wracają do kraju, czy też pozostają na zachodzie.

*

Bardzo ważny i nowy jest rozdział o powojennych losach woldenberczyków. Co prawda jako przedwojenni oficerowie nie byli dopuszczani do podobnych stanowisk w Ludowym Wojsku Polskim, ale zawodowe przygotowanie pozwoliło bardzo wielu na zajmowanie wysokich stanowisk w różnych branżach. Najwyższe obejmował Adam Rapacki: w latach 1947-1950 minister żeglugi, od 1950 do 1956 minister szkolnictwa wyższego, a najdłużej, w latach 1956-1968 minister spraw zagranicznych Do historii przeszedł zaproponowany przez niego w 1957 roku na sesji Organizacji Narodów Zjednoczonych tzw. plan Rapackiego dotyczący utworzenie strefy bezatomowej.

Przemysław Sowiński wymienia wielu woldenberczyków zasłużonych dla Polski, dla regionów i miast, w których osiedli. Niektórzy pozostali w Gorzowie i w sąsiednich miejscowościach.

*

Obszerna, wnikliwa monografia Oflagu 2C Woldenberg zawiera pełną wiedzę o tamtym miejscu w tamtych latach. Napisana jest żywym językiem czyta się ją z prawdziwym zaciekawieniem. Polecam.

***

Przemysław Słowiński „W okowach niewoli. Polscy oficerowie w Oflagu IIC Woldenberg podczas II wojny światowej”, wyd. Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski 2021, 368 s.