Pierwsza dama

Katarzyna Brunszwicka była żoną margrabiego Jana Kostrzyńskiego Hohenzollerna, jedyną Pierwszą Damą Nowej Marchii. Żyła w latach 1516 – 1574. Książkę o niej napisał Józef Piątkowski.

*

Miała 13 lat, gdy zawarto układ o jej małżeństwie ze starszym o trzy lata Janem. Ich ślub odbył się 31 grudnia 1536 roku, gdy miała 20 lat. Małżeństwo Katarzyny i Jana uznawane jest za bardzo dobre. Mieli dwie córki – Elżbietę i Katarzynę. Za największą zasługę Katarzyny Brunszwickiej uznaje się założenie w 1570 roku miasta Dębna, któremu ufundowała kościół i szpital. Przy kościele założyła bibliotekę i drukarnię. W Dębnie miała swój letni dom i lubiła tam wypoczywać. Ponadto łożyła i dbała o kościoły, szpitale, szkoły, apteki w całym państwie swojego męża. Margrabiego Jana wspierała w odważnych poczynaniach gospodarczych, zastępowała, gdy podróżował. Była przykładem dobrej żony i matki. Lud obdarzył ją tytułem „Mutter Käthe”, czyli Matki Kasi.

Była samodzielną właścicielką dużego majątku, którym w testamencie obdzieliła kościoły i szpitale w Dębnie, Kostrzynie i Krośnie oraz ufundowała stypendia dla wielu uczniów z tych miejscowości.

*

Jak przystało na Pierwszą Damę, Katarzyna utrzymywała bliskie kontakty z podobnymi władczyniami innych księstw. Tu trzeba podkreślić związki rodziny Hohenzollernów z Jagiellonami.

* Drugą żoną ojca Katarzyny – Henryka II Młodszego, księcia Brunszwicko-Lüneburskiego była Zofia Jagiellonka, córka Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Młodsza od swojego męża o 34 lata, a od Katarzyny, czyli pasierbicy o cztery. Panie utrzymywały z sobą życzliwe kontakty, zachowała się korespondencja między nimi.

* Żoną Joachima II Hektora, brata Jana Kostrzyńskiego, a więc szwagierką Katarzyny była Jadwiga Jagiellonka, córka Zygmunta Starego i jego pierwszej żony Barbary Zapolyi.

* Jadwiga Hohenzollern, córka Joachima II i Jadwigi Jagiellonki, czyli bratanica margrabiego Jana często przebywała na dworze w Kostrzynie, a w 1560 roku poślubiła brata Katarzyny Juliusa, księcia brunszwickiego na Wolfenbüttel.

*

Część pierwsza książki przedstawia życie i działalność Katarzyny Brunszwickiej. W drugiej autor dał bardzo szczegółową kronikę jej życia. Rozdział trzeci nosi tytuł „Con amore” i zawiera mnóstwo informacji związanych z Katarzyną, z ludźmi ją otaczającymi, obiektami, instytucjami itd. Także w układzie chronologicznym. Na część czwartą składają się rozliczne dodatki, np. opis herbu, wykaz portretów i statuetek, wykaz pieczęci itp. Są też cytowane materiały źródłowe dotyczące Katarzyny w niemieckim oryginale i po polsku.

Książkę kończy licząca aż 25 stron część z ilustracjami nie tylko księżnej i jej rodziny, ale miejsc z nią związanych w zachowanych starych wizerunkach i współcześnie.

Chronologiczny układ informacji na pewno dla historyków cenny, utrudnia czytanie książki. Aż chciałby się przeczytać powieść o tej wybitnej renesansowej pierwszej damie. Literaci – temat do wzięcia.

***

Józef Piątkowski, „Katarzyna Brunszwick. Mutter Käthe”, Pierwsza Dama Nowej Marchii. Kronika życia, Daty. Liczby, Fakty, wyd. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Dębno im. Antoniego Dobrowolskiego, Dębno 2021, 124 s.