Rewitalizacja zabytkowego obiektu Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznejim. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim – cd.

Willa przy ul. Sikorskiego 107, zaprojektowana dla landsberskiego inżyniera Hansa Lehmanna, powstała w latach 1903-1905. Jest jednym z najcenniejszych i najlepiej zachowanych obiektów w architekturze secesyjnej Gorzowa. Obiekt jest jednopiętrowy, podpiwniczony, z użytkowym poddaszem, usytuowany w pobliżu parku, założonego w 1913 r. przez właściciela willi. Pomieszczenia zgrupowane są wokół reprezentacyjnego holu z antresolą. Zachował się wystrój pochodzący z epoki, m.in.: kominek, witraże, latarnia, kryształowe drzwi, sztukateria, malowidła ścienne, boazeria, drewniane sufity, schody, stolarka, sejf, szafy. Po wojnie budynek był najpierw siedzibą Rejonowej Komendy Uzupełnień, a od roku 1958 Prokuratury Miasta i Powiatu Gorzowskiego. Po reformie administracyjnej, od 1976 r., mieścił się w nim Wydział Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa Urzędu Wojewódzkiego. Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej został przekazany 1 czerwca 1987 r.
W obiekcie ulokowane zostały wówczas: Wypożyczalnia Główna, Czytelnia Czasopism, Dział Informacyjno-Bibliograficzny, Oddział Zbiorów Regionalnych, Dział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów, Dział Instrukcyjno-Metodyczny, Magazyn Książek i Czasopism. Dnia 19 września 1989 r. willa została wpisana do rejestru zabytków województwa lubuskiego.

W 2006 r. rozpoczęto rozbudowę biblioteki ze środków Unii Europejskiej i Samorządu Województwa Lubuskiego. Nowy obiekt połączono z willą łącznikiem. Oddanie do użytku w grudniu 2007 r. nowego gmachu WiMBP pozwoliło na przeniesienie do niego wszystkich działów, zbiorów i usług, stwarzając tym samym możliwość rozpoczęcia remontu zabytkowego budynku. Od tego czasu Dyrekcja rozpoczęła starania o pozyskanie na ten cel środków finansowych. Przez kilka lat willa stała pusta i ulegała szybkiej destrukcji.Przeprowadzona w 2008 r. ocena stanu technicznego wykazała zużycie budynku w 54,45%. Stwierdzono występowanie uszkodzeń i ubytków zagrażających dalszemu użytkowaniu.
W najgorszym stanie były stropy, ściany i pokrycie dachowe. Okresowa kontrola budynku w maju 2012 r. wykazała aż o 10% większe zużycie w stosunku do stanu sprzed czterech lat – 64%. Z upływem każdego roku zniszczenia były coraz większe: ugięte stropy, rozwarstwione ściany, przecieki, zawilgocone mury, odspojone tynki. Wymagało to niezwłocznego podjęcia prac ratujących zabytek. Pozyskane w 2013 r. ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dofinansowanie w wysokości 334 082,36 zł oraz 117 165,00 zł ze środków Samorządu Województwa Lubuskiego nie wystarczyło na przeprowadzenie kompleksowego remontu, ale pozwoliło na częściowe zabezpieczenie obiektu. Z przyznanej dotacji został wyremontowany dach i poddasze. Wymienione zostało pokrycie dachowe, opierzenia, rynny, rury, okna, deski podłogowe na poddaszu oraz odnowiona więźba dachowa. Jakkolwiek daleko jeszcze było do ponownego oddania willi do użytku publicznego, to pierwszy znaczący krok na tej drodze został zrobiony. Pozyskanie w 2014 r. środków w ramach LRPO w wysokości 1 912 500,00 zł, w tym z EFRR 60% i budżetu państwa 40 % oraz 687 500,00 zł z budżetu Samorządu Województwa Lubuskiego umożliwiło dokończenie rozpoczętych prac i nadanie obiektowi nowych funkcji kulturalno-oświatowych.

24 czerwca 2014 r. w Urzędzie Marszałkowskim została zawarta umowa o dofinansowanie projektu pomiędzy Województwem Lubuskim reprezentowanym przez Marszałka Województwa Lubuskiego Elżbietę Polak a Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim reprezentowaną przez Dyrektora Edwarda Jaworskiego. Natomiast 25 czerwca 2014 r. w WiMBP podpisana została umowa z generalnym wykonawcą inwestycji – firmą PPUH „DREW-PLAST” Dariusz Mazowiecki. Prace zostały ukończone 28 lutego 2015 r.

Rozwiązania projektowe i technologiczne oparte zostały na doświadczeniach związanych z realizacją podobnych przedsięwzięć inwestycyjnych. W realizacji inwestycji wykorzystane zostały najbardziej efektywne, optymalne i zaawansowane technologie oraz metody pracy. Budynek został przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych poprzez zniwelowanie barier architektonicznych oraz zamontowanie specjalnej windy – podnośnika. Zakres prac remontowo-konserwatorskich obejmował: remont konserwatorski elewacji (odnowienie tynków, odtworzenie dekoracji, konserwację elementów metalowych), izolację ścian fundamentowych, odnowienie/odtworzenie tynków wewnątrz budynku, renowację stolarki okiennej i drzwiowej, renowację zabytkowych podłóg i terakotowych posadzek, remont konserwatorski drewnianych boazerii, obudów, schodów, konserwację stropów drewnianych (sufitów), remont konserwatorski elementów dekoracji pomieszczeń, roboty malarskie ścian i sufitów, montaż windy dla niepełnosprawnych, wymianę instalacji: elektrycznej, wodno-kanalizacyjnej i centralnego ogrzewania, montaż instalacji: przeciwwłamaniowej, przeciwpożarowej i odgromowej, adaptację pomieszczeń i renowację ogrodzenia.

Poddany rewitalizacji obiekt wraz z otoczeniem został zabezpieczony, zachowana i utrwalona została jego wyjątkowa wartość historyczna i architektoniczna. Wszystkie prace wykonane zostały pod nadzorem konserwatorskim, z dużą dbałością o każdy detal oryginalnej secesyjnej architektury i wystroju. Usunięte zostały w pomieszczeniach m.in. wtórne przemalowania, a zachowane i poddane renowacji posadzki, podłogi, drzwi i stolarka okienna. Odtworzone zostały pierwotne dekoracje południowego szczytu budynku. Ponownie zamontowane zostało ogrodzenie wykonane z zabytkowych przęseł. Nowe elementy aranżacji (np. posadzki w piwnicach i toalecie na piętrze, schody w piwnicach) dostosowano do charakteru zabytkowych wnętrz.

Przeprowadzony remont znacznie poprawił funkcjonalność budynku, jego walory estetyczne i użytkowe, umożliwiając tym samym nadanie mu nowych funkcji kulturalno- oświatowych w oparciu o unikatowe zbiory WiMBP i wielokulturowe dziedzictwo regionu. Dwa pomieszczenia zostały zaadaptowane na sale do organizowania paneli i spotkań dyskusyjnych różnych grup, ze szczególnym uwzględnieniem stowarzyszeń kulturalnych i społecznych skupionych wokół biblioteki, przedstawicieli mniejszości narodowych i środowisk kombatanckich. Ponadto w obiekcie ulokowane zostaną zbiory specjalne z czytelnią, gabinet historii książki, galeria rysunku i grafiki, galeria karykatury, gabinet rycin, ekspozycja kartografii, sala wystawowa (wystawy zmienne) oraz pracownia digitalizacji.

Realizacja remontu konserwatorskiego willi uchroniła zabytek przed dalszą degradacją, włączając go ponownie w przestrzeń miejską Gorzowa i przywracając mu rangę jednego z najpiękniejszych obiektów architektury secesyjnej w regionie. Stworzyła także możliwości nadania mu nowych funkcji użytkowych poprzez ulokowanie w nim zbiorów i usług WiMBP harmonijnie komponujących się z pięknem zabytkowych wnętrz.