Ważny kawałek polskiej historii

Ustrój wprowadzony w Polsce po 1945 r. z założenia stał w konflikcie z Kościołem. Nowy człowiek miał być ateistą i racjonalistą. Tymczasem polska tradycja od wieków związana była z Kościołem, a trudne lata wojny kierowały ludzi do sfery ducha, jako że rozumem nie dało się objąć tego, co się w tamtych latach zdarzyło. Ten konflikt był po prostu wpisany w powojenną polską historię. Tymczasem programowo go tuszowano. Dlatego teraz relacje między państwem a Kościołem są dla historyków tak ciekawe.

*

Do lat 90. XX wieku wszystkie dokumenty związane z Kościołem były utajnione. A gdy je udostępniono, okazało się, że jest ich ogromnie dużo. Państwo chciało każdą decyzję, każde posunięcie zabezpieczyć na piśmie, aby odpierać wszelkie ewentualne zarzuty.  Teraz historycy muszą się przekopywać przez stosy dokumentów, aby badać wzajemne relacje, wyprowadzić wnioski i uogólnienia, dać syntezę. W ostatnich latach wydano kilka ciekawych i ważnych prac na ten temat, np.: Tadeusza Dzwonkowskiego „Polityka lokalnych władz PRL wobec Ordynariatu Gorzowskiego w latach 1951-1972”, ks. Dariusza Śmierzchalskiego-Wachocza „Partia komunistyczna wobec przejawów wiary katolickiej w swoich szeregach na przykładzie Środkowego Nadodrza w latach 1945-1989”, Juliusza Sikorskiego „Państwo i Kościół na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1956”.

*

Najnowszą książką o takich relacjach jest praca Anny Chabasińskiej i Juliusza Sikorskiego „Kościoły i związki wyznaniowe na Ziemi Lubuskiej w obliczu polityki wyznaniowej PRL”. Juliusz Sikorski jest autorem rozdziałów lub części dotyczącej Kościoła katolickiego, a Anna Chabasińska zajęła się innymi wyznaniami. Tak powstała praca całościowo omawiająca relacje między władzą a wyznawcami różnych wyznań. Autorzy są pracownikami naukowymi Akademii im. Jakuba z Paradyża, a książkę wydało uczelniane wydawnictwo.

*

Rozdziały:

1. Polityka państwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych po drugiej wojnie światowej
2. Instytucjonalizacja rzeczywistości Kościołów i związków wyznaniowych w wymiarze Ziemi Lubuskiej
3. Ilościowa i przestrzenna charakterystyka dominujących na Ziemi Lubuskiej mniejszości wspólnot religijnych
4. Rola terenowych władz wyznaniowych oraz organów bezpieczeństwa w przebiegu konfliktów międzyreligijnych
5. Duchowni i działacze kościelni kościołów i wspólnot religijnych w świetle dokumentów terenowej administracji wyznaniowej oraz aparatu bezpieczeństwa

*

Dla powojennych władz Kościół niósł światopoglądowe zagrożenie, ale jednocześnie był czynnikiem stabilizującym życie społeczne. Natomiast inne związki wyznaniowe – w opinii władz – niosły zagrożenie dla narodowej wspólnoty. Co akceptowano, a co odrzucano z obu stron konfliktu, jak się wzajemnie układano, na ile i w jakim zakresie ustępowano – to temat całej książki, a także obraz politycznych zmagań. To ważny kawałek polskiej historii najnowszej.

***

Anna Chabasińska i Juliusz Sikorski, „Kościoły i związki wyznaniowe na Ziemi Lubuskiej w obliczu polityki wyznaniowej PRL”, wyd. Akademia im. Jakuba z Paradyża, Gorzów Wlkp. 2019, 418 s.