Zbiorowy portret literatów

Książka została wydana z okazji 100-lecia Związku Literatów Polskich i 15-lecia utworzenia Oddziału ZLP w Gorzowie. Jej tytuł „Literaci w Gorzowie. Pod skrzydłami Pegaza”, nowy almanach poetów i pisarzy ułożony przez Ireneusza Krzysztofa Szmidta.

*

Nie jest tajemnicą, że I. K. Szmidt to od wielu lat mój mąż. Dlatego proszę, żeby każdy odpowiedział we własnym sumieniu, czy powinnam pisać o tej książce, bo to oczywista prywata, czy raczej pominąć ją milczeniem. Ja uznałam, że jako także od wielu lat notariuszka (od: notować) wszystkich publikacji o Gorzowie i regionie nie mogę jej nie zauważyć. Jednak w moim omówieniu nie będzie „ochów” i achów” z powodu książki, choć takie rozlegają się z wielu stron. Tu muszę podkreślić, że I. K. Szmidt za „Literatów w Gorzowie” dostał nominację do Nagrody Rektora UAM w Poznaniu za Najlepszą Książkę Popularnonaukową 2019 w konkursie o Lubuski Wawrzyn Naukowy.

*

Almanach jest obszerną prezentacją ludzi piszących związanych z Gorzowem i regionem, a nawet – wyjątkowo – mieszkających zagranicą. Rocznicowy charakter wpłynął na przyjęty układ:

Cz. I – Poeci i pisarze zrzeszeni w Związku Literatów Polskich (27 osób)

Cz. II – Poeci i pisarze spoza ZLP (25 osób)

Cz. III – Ci, którzy odeszli – (16 osób)

Łącznie – 68 autorów. Także syntetyczne omówienie życia literackiego miasta, wyszczególnienie wydawnictw i czasopism prezentujących utwory literackie. Na zakończenie 94 tytuły książek wydanych w „Bibliotece Pegaza Lubuskiego”. A wszystko to w kolorze, na kredowym papierze i w twardej oprawie.

*

Z przynależnością do Związku Literatów Polskich nie wiążą się żadne korzyści, poza poczuciem bycia w dobrym towarzystwie. Ale żeby zostać członkiem ZLP trzeba Komisji Kwalifikacyjnej przedstawić co najmniej trzy tomiki wierszy albo dwie książki prozatorskie. Po ich lekturze komisja decyduje, czy jakość przedstawionych utworów uprawnia kandydata do wejścia w szeregi członków ZLP. Kryteria chęci i jakości spełniło 27 autorów. Członkowie grupują się w oddziałach Związku, najczęściej w tych, który działa blisko miejsca ich zamieszkania, ale to nie jest warunek obowiązujący. Jeden z członków gorzowskiego oddziału zamieszkał w Toruniu, ale nie wyraził ochoty na związanie się z tamtym oddziałem. Jedna z członkiń zamieszkała w Sztokholmie, a tam nie ma oddziału ZLP. Jeden członek od wielu lat mieszka w Niemczech, ale wywodzi się z Gorzowa, tu często wraca, a więc wyraził akces do gorzowskiego oddziału. Wszyscy jednak, niezależnie od miejsca zamieszkania, muszą płacić składki.

Każdy spośród 25 poetów i pisarzy obecnych swoją twórczością w gorzowskim środowisku, a nie będący członkiem ZLP, może wystąpić z wnioskiem o przyjecie, ale to zależy wyłącznie od niego. Przy lekturze i ocenie twórczości czytelnik nie pyta o przynależność do stowarzyszenia. To kryterium nie jest brane pod uwagę przy np. przyznawaniu stypendium Prezydenta Miasta ani Nagrody Motyla, nie ma też wpływu na ewentualne dofinansowanie publikacji z budżetu miasta.

Kryterium włączenia pisarza do części trzeciej książki jest oczywiste: już nie żyje. Ale tu autor antologii przyjął odwrócony układ chronologiczny: pierwszy jest Tadeusz Szyfer, który zmarł w 2019 r. Warte podkreślenia jest to, że wszyscy znaczący literaci gorzowscy, a już nieżyjący, byli członkami ZLP.

Poruszanie się po tym nietypowym układzie almanachu ułatwia zamieszczony na końcu skorowidz wszystkich omawianych literatów.

*

Każdy z literatów prezentowany jest zdjęciem, notą biograficzną, wykazem publikacji, wybranymi najlepszymi wierszami lub charakterystycznymi fragmentami prozy, a także recenzjami, opiniami, wypowiedziami własnymi lub czytelników.

Żeby solidnie i rzeczowo przygotować prezentację każdego z 68 autorów Ireneusz Krzysztof Szmidt musiał powrócić do lektury wszystkich ich książek, a także do omówień. Przy niektórych miał stosunkowo łatwo: trzy tomiki poezji i dwa-trzy omówienia.  Ale Jerzy Hajduga wydał już 20 tomików wierszy, Marek Bucholski napisał dziewięć tomów obszernych opowieści o świecie, a Jerzy Alski osiem opasłych powieści. Wiele materiałów dostarczyło 79 numerów „Pegaza Lubuskiego”, ale I.K. Szmidt nie ograniczał się do „Pegaza”, a bardzo zależało mu na publikacji wierszy oraz na przywołaniu opinii, które nie weszły na łamy pisma. W tym miejscu muszę przekroczyć narzucony sobie wyłącznie informacyjny ton tego omówienia, by wyrazić podziw dla własnego męża, bo wiem, ile czasu, zabiegów i poszukiwań wymaga tego rodzaju zadanie.

*

Almanach liczy 420 stron i jest zbiorowym portretem poetów i pisarzy związanych z Gorzowem. Wielu mieszkańców może być zdziwionych, że w naszym przemysłowym mieście, w którym nie ma tradycji humanistycznych ani uczelni o takim profilu tworzy tylu literatów i powstało aż tyle książek. Dopiero trzeba prezentacji sumy, aby udowodnić, że Gorzów jest miastem literackim. 15 lat temu Oddział  ZLP powstał dlatego, że byli tu twórcy. Od 2003 roku ukazuje się „Pegaz Lubuski”, gdzie autorzy mogą drukować swoje utwory, a możliwość druku mobilizuje znacznie bardziej niż pisanie do szuflady. Również od wielu lat Związek otrzymuje niewielkie dofinansowanie z budżetu miasta na zazwyczaj dwie-trzy publikacje w roku. Ale m. in. dzięki temu w Bibliotece Pegaza Lubuskiego ukazały się 93 książki, a omawiany almanach jest 94 pozycją. Znaczący jest przy tym udział Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta, która jest współwydawcą „Pegaza Lubuskiego” i w siedzibie której odbywają się promocje poszczególnych numerów. W jej salach także odbywa się wiele spotkań autorskich i premier książek z Biblioteki Pegaza.

Ze sprawozdawczego obowiązku muszę dodać, że prezesem Oddziału ZLP oraz redaktorem naczelnym „Pegaza Lubuskiego” i „Biblioteki Pegaza” jest Ireneusz Krzysztof Szmidt.

*

Promocja książki miała się odbyć 25 marca. Z oczywistych względów promocji nie będzie. Ale „Literaci w Gorzowie” są już w bibliotece oraz w dyspozycji Urzędu Miasta, by szerzyć wiedzę o wszystkich gorzowskich literatach.

***

„Literaci w Gorzowie. Pod skrzydłami Pegaza”, nowy almanach poetów i pisarzy ułożony przez Ireneusza Krzysztofa Szmidta, wydany w 100-lecie Związku Literatów Polskich i w 15 rocznicę powstania Oddziału ZLP w Gorzowie Wielkopolskim. Biblioteka Pegaza Lubuskiego nr 94, wyd. Związek Literatów Polskich, Gorzów Wlkp. 2019, 420 s.