Zitzewitz Lisaweta von: Kulice = Külz

Zitzewitz Lisaweta von: Kulice = Külz / [Lisaweta von Zitzewitz ; tł. Agnieszka Lindenhayn-Fiedorowicz]. – Kulice [etc.] : Fundacja Akademia Europejska Kulice – Külz, cop. 2013. – 32, XVI s. : il. ; 22×25 cm.

Fragment publikacji:

FOLWARK l PARK
Jak wynika z porównania mapy topograficznej z roku 1834 z mapą z lat 1890/91 Bernhard von Bismarck nowe założenie dworskie w Kulicach kazał wznieść w drugiej połowie XIX wieku na południowo-zachodniej połowie nawsia.
Sprawiało ono wrażenie zespołu niezwykłe spójnego przestrzennie i funkcjonalnie. W ogólnym zarysie zachował się on do dziś.
Główną oś tworzy czterorzędowa aleja kasztanowców i dębów, która odchodzi w kierunku północno-wschodnim od drogi z Nowogardu do Dobrej Nowogardzkiej (Daber) i kończy się po około 250 metrach bramą z czterema podporami. Na jej przedłużeniu oś prowadzi poprzez trawniki do środkowego rysalitu budynku głównego, który tworzy drugą oś główną założenia, przebiegającą z południowego wschodu na północny zachód. Dwór wznosi się w miejscu styku graniczącego z nim od zachodu parku z folwarkiem, który do 1945 roku niczym duża litera „L" otaczał dom mieszkalny od południowego i północnego wschodu. Dom zawsze posiadał kilka wyjść, tak że wygodnie można było z niego dotrzeć zarówno do folwarku jak też do parku.
Czerwona cegła, z której wybudowano budynki gospodarcze, wyprodukowana została w istniejącej do l wojny światowej cegielni, położonej w odległości 300 metrów na południe od Kulic. W 1939 roku majątek obejmował 1.055 hektarów i dwa folwarki, oddalone około kilometra w kierunku północnym i południowym od wsi, oraz osiedle Sąpole (Zampelmühle) przy drodze z Kulic do Nowogardu z tartakiem, turbinownią, fabryką skrobi, kilkoma domami mieszkalnymi, stajniami i leśniczówką. Z obu folwarków obecnie nic nie pozostało, a w osiedlu Sąpole zachował się tylko jeden dom mieszkalny.